Skip to Content

Dagje uit; Kinderdijk met kinderen

Dagje uit; Kinderdijk met kinderen

Eén van de bekendste en best bezochte bezienswaardigheden van Nederland is Kinderdijk, dit staat ook niet voor niets op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Kinderdijk is een dorp in Zuid-Holland, in de Alblasserwaard en staat bekend vanwege de vele molens. Het is alweer even geleden dat we hier in de zomer zijn geweest, toen nog met 1 kind.

Na een heerlijke lunch in het dorpje vaarden we een rondje met de rondvaartboot en liepen we een korte wandeling.  De plek is van internationale waarde, niet alleen vanwege de windmolens, maar omdat alle technologie van waterbeheer vanaf de middeleeuwen hier dicht bij elkaar te zien is.

Er zijn dijken, opslagreservoirs, moderne pompstations en administratieve gebouwen. Zo ligt het gemeenlandshuis van de Overwaard aan het einde van de Lage Boezem en tegen de Lek aan. Dit pand bestond al eerder, maar werd in 1644 als gemeenlandshuis in gebruik genomen.

Het gebouw wordt tegenwoordig gebruikt als representatief gebouw van het waterschap Rivierenland. Het gebied is een beschermd dorpsgezicht.

Kinderdijk

Dagje uit Kinderdijk met kinderen lunch en rondvaart - Mamaliefde

Het dorp is onderdeel van de gemeente Molenlanden. Kinderdijk werd tegen het water beschermd door de Overwaard en de Nederwaard. De Nederwaard bouwde in 1738 acht molens, dit waren stenen grondzeilers. De Overwaard bouwde in 1740 ook acht grondzeilers. Kinderdijk was sinds 1886 de eerste Nederlandse plaats met een elektriciteitsvoorziening. De elektriciteit werd opgewekt door de eerste elektriciteitscentrale van Nederland, ontworpen en gebouwd door Willem Benjamin Smit. De plaats is internationaal zeer bekend, uiteraard door de windmolens, maar nog meer vanwege de technologie van het waterbeheer vanaf de middeleeuwen dat hier te zien is. Er zijn dijken, opslagreservoirs, moderne pompstations en administratieve gebouwen. Het gebied is een beschermd dorpsgezicht. Om de pompcapaciteit te versterken zijn er in 1868 twee stoomgemalen neergezet. Het gemaal Wisboom bestaat nog, maar is nu elektrisch. Naast het Wisboomgemaal liggen het J.U. Smitgemaal (uit 1972) en Gemaal De Overwaard (uit 1995).

Rondvaart Kinderdijk

Dagje uit Kinderdijk met kinderen lunch en rondvaart - Mamaliefde
Dagje uit; Kinderdijk met kinderen - Mamaliefde
Dagje uit Kinderdijk met kinderen lunch en rondvaart - Mamaliefde

De volledige geschiedenis van Kinderdijk draait om water. Maak daarom ook vooral een rondvaart op één van de rondvaartboten
Een rondvaart zit niet inbegrepen bij het entreeticket. Je moet hiervoor een apart (e-)ticket aanschaffen. Je kunt kiezen uit de rondvaartboten de Hopper Prins Friso en de Cruiser Vos & Zn. De Hopper Prins Friso vaart het hele jaar. Hij maakt rondes van ongeveer een half uur en stopt op vier plekken: het vertrekpunt aan de steiger bij Hulpgemaal De Fabriek, aan de Middelkade en bij de museummolens Nederwaard en Blokweer. Hiermee maak je een tour van 30 minuten langs de prachtige molens van de Overwaard. De Cruiser eindigt waar je begint: de aanlegsteiger bij het Bezoekerscentrum. Beide rondvaartboten zijn toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Honden zijn toegestaan, mits aangelijnd. Er is voldoende gelegenheid om te zitten aan boord.

Let op: De Cruiser vaart niet van 1 november tot en met 31 maart.

Bezoekerscentrum Hulpgemaal De Fabriek

Het Hulpgemaal De Fabriek is de start van je bezoek aan Kinderdijk. Hier kun je een multi-screenfilm bekijken over de rijke geschiedenis van Kinderdijk. De film wordt op meerdere schermen vertoond en vertaald in het Engels, Japans, Frans en Duits. Een verzameling bonte figuren legt uit hoe het molencomplex is ontstaan, waarom Kinderdijk eigenlijk Kinderdijk heet en hoe noodzakelijk goed watermanagement is voor het deels onder de zeespiegel liggende Nederland.

In april 2019 is een nieuwe entree geopend bij het bezoekerscentrum. Het Hulpgemaal De Fabriek is één van de drie gebouwen. Het statige pand is een replica van het hulpgemaal dat tot 1995 op exact dezelfde plek stond. Bijzonder in het originele hulpgemaal, in 1953 in gebruik genomen als ondersteuning van het Wisboomgemaal, waren de drie pompen. Die zijn aan het einde van de Tweede Wereldoorlog achtergelaten door Amerikaanse troepen.

De molens

Dagje uit Kinderdijk met kinderen lunch en rondvaart - Mamaliefde

Naast de rondvaart is het natuurlijk leuk om zelf ook de molens te ontdekken; vrijwel allemaal werken ze nog en een aantal zijn er opengesteld voor publiek om te zien hoe ze werken of ingericht als museummolen waarbij je meer te weten komt over de geschiedenis in Nederland. Hiervoor kan je een wandeling maken, of je kan fietsen huren en het gebied op de fiets ontdekken.

In totaal zijn er negentien molens. Het zijn boezemmolens, die twee molengangen vormen. De molens bij Kinderdijk zijn gebouwd vanaf het einde van de vijftiende eeuw, maar de huidige molens zijn bijna allemaal uit 1738 en 1740. Het doel van de molens is om het water uit de laaggelegen polder omhoog te pompen. Onder in elke molen is een scheprad, dat het water omhoog brengt, vaak met een hoogteverschil van 140 centimeter. Er staat tussen de molens van Kinderdijk ook één wipmolen, dat is De Blokker. De molens verplaatsen het water in twee trappen. Eerst wordt het water van een polder in een boezemwater gepompt. Er komen bij Kinderdijk twee grote boezemwateren samen. Zij mondden uit bij Elshout, ten noordwesten van de Alblasserwaard en wateren af op de rivier de Lek.

Wisboomgemaal

In het Wisboomgemaal wordt verteld over de geschiedenis van Kinderdijk en hoe het gemaal uit 1868 vroeger werkte. Bekijk de indrukwekkende vliegwielen in de machinekamer. Het is de verbinding tussen de historische molens en de twee moderne gemalen aan de rivierdijk. Ooit begon het met een stoommachine, later kwam er een elektrisch gemaal.  Binnen wordt er verteld over het verhaal achter de Kinderdijkse molens. Bekijk de geschiedenis door aan een tijdwiel te draaien en te luisteren naar verhalen uit verleden. Er zijn kijkdozen en een molengame. Midden in het Wisboomgemaal staat een echte poldertafel, waarop je de Alblasserwaard van bovenaf kunt zien. Daarop staan molens die je helemaal zelf kunt bedienen, dus ga eens aan de knoppen staan en werk zelf met de krachten van weer en wind. Lukt het jou om de grond nat genoeg te houden, zonder het te laten overstromen?

In de machinekamer, vroeger het kloppend hart van dit Overwaard-gemaal, wordt er verteld over hoe het hier vroeger in zijn werk ging. De stoommachine had een vermogen van 200 pk en pompte ongeveer net zoveel water van de Lage Boezem van de Overwaard naar de Hoge Boezem als de acht Overwaard-molens samen: maximaal 425.000 liter per minuut. In 1924 kwam er een elektrische aandrijving. Daardoor verdubbelde de capaciteit naar maximaal 870.000 liter per minuut. In 1995 kwam het G.N. Kokgemaal, het puntige bouwwerk even verderop, en was het Wisboomgemaal niet meer in dienst.

In het Wisboomgemaal kun je ook een kop koffie drinken en er is een souvenirwinkel waar je van alles vindt dat met molens en Holland te maken heeft. De binnenmuren van het gemaal zijn beschilderd door kunstenaars uit de streek.

Museummolen Blokweer

Dagje uit; Kinderdijk met kinderen - Mamaliefde

De Museummolen Blokweer is een wipmolen uit 1630. Deze molen is anders dan de achttien andere molens. Ruim een eeuw ouder bijvoorbeeld, blijkt uit het originele aankoopbewijs dat werd ontdekt in een archief. Van deze wipmolen kan het hele bovengedeelte worden gedraaid. Ook zie je aan de buitenkant hoe het scheprad het water verplaatst. In het museum kun je ontdekken hoe het leven er in de jaren ’50 van de vorige eeuw uitzag. Kinderen doen dat via een eigen tour via de 8-jarige Pietje. Op het erf zie je dat een paar geiten en een moestuintje nodig waren voor het onderhouden van het gezin. De molenaars zie je in originele klederdracht.

Museummolen Nederwaard

De Museummolen Nederwaard is uit 1738. Ook hier herinnert alles aan de sfeer van vroeger. Je ziet historische zwart-witfoto’s, spullen zoals ze door de molenaarsgezinnen zijn gebruikt en de kern van de molens zelf. De molen werd bewoond door leden van de familie Hoek. Deze molenaarsfamilie kwam al in 1744 naar Kinderdijk. In de molens woonden soms grote gezinnen. Binnen zie je vele zwart-witfoto’s uit de collectie van de familie Hoek. Terwijl buiten de wieken draaien en binnen het mechanisme kraakt en giert ervaar je hoe een molenaar zich voelde. Boven zie je een bedstee en een klein woonkamertje.

Overige molens

  • Drie hoge boezems zijn belangrijk: de Hooge Boezem van De Nederwaard voor de afwatering van de polders rond de Alblas, de Hooge Boezem van De Overwaard voor de afwatering van de polders rond de Giessen, en de Hooge Boezem van Nieuw-Lekkerland voor de afwatering van de polder van het dorp Nieuw-Lekkerland. De drie boezems liggen tussen dit dorp en Kinderdijk. Toen deze boezems werden aangelegd, werden ook de molens geplaatst, 8 aan de ene kant en 8 aan de andere kant.
  • De acht bakstenen windmolens van het voormalige waterschap Nederwaard zijn gebouwd in 1738. Deze molens lijken enorm op elkaar, maar er zijn kleine verschillen doordat ze door verschillende aannemers zijn gebouwd. De lengte van de wieken varieert tussen 27,5 en 28 meter. De schepraderen zitten onder in de romp van de molen. In de molen woonde een molenaar met zijn gezin.
  • De acht met riet bedekte windmolens van het voormalige waterschap Overwaard zijn gebouwd in 1740. Deze molens zijn achtkantig en hebben een vlucht van 28,6 tot 29,5 meter. Het schoepenrad van deze molens heeft een diameter van 6,70 meter.
  • Twee achtkante windmolens van de polder Nieuw-Lekkerland: De Hoge Molen is gebouwd in 1740 en De Lage Molen is uit 1761. De Hoge Molen maalt met een vijzel van 1,8 meter diameter uit 1962. Daarvoor had hij een scheprad, net als de Lage Molen.
  • Een wipmolen, De Blokker, ook Blokweerse Wip genoemd, van de polder Blokweer die gebouwd is in 1630 en in 1997 door brand zwaar beschadigd raakte. De molen is geheel hersteld en werkt weer sinds 2001. Al in het begin van de 15e eeuw stond op deze plek een molen.
  • Er stond nog een twintigste molen, de Oude Molen. Deze grondzeiler was één van de twee ondermolens van Nieuw-Lekkerland. In 1945 is de molen ingestort en vervolgens is hij in 1957 gesloopt.

Zijn jullie al eens in Kinderdijk geweest?

Linda van Aken