Elke ouder wil dat hun kind zelfstandig wordt. Zeker als je kind naar school gaat is het handig als hij / zij over een aantal vaardigheden beschikt. Zodat de juf niet overal bij hoeft te helpen en dertig jasjes hoeft dicht te ritsen.
Maar eerlijk is eerlijk, soms is het makkelijker en bovendien veel sneller om het zelf te blijven doen voor je kind. De boterham smeren in de ochtend gaat veel sneller wanneer je het zelf doet, dan wanneer je moet wachten totdat de boter op het mes blijft balanceren om het vervolgens op de boterham te smeren.
Oefen dus vooral eerst in het weekend als je alle tijd hebt!
Persoonlijke verzorging & hygiëne
Tanden poetsen
Onze kleuter mag haar eigen tandpasta op haar tandenborstel doen. Met de instructies van: “Denk je aan de grootte van een doperwt?” Ze vindt het maar wat stoer om het zelf te mogen doen.
Al hadden we in het begin nog wel de nodige woordenwisselingen wanneer het mis ging. Zo belandde er een doperwt op de grond. Of vloog de klodder tegen haar zus aan (berg je dan maar!).
En was de doperwt veranderd in de grootte van een bitterbal. Dit zijn allemaal gebeurtenissen die erbij horen wanneer je een kind zelfstandigheid aanleert. Er worden fouten gemaakt en dat mag.
Het is juist bevorderend voor hun leerproces. Als moeder mag ik hier vaker bij stil staan alvorens ik geïrriteerd de tandpasta van de grond boen. Dat is dan weer een leerproces voor mij.
Wanneer stop je met napoetsen? Voorlopig blijven wij de tandjes van de kinderen minstens één keer per dag napoetsen. Onze tandarts adviseert ons tot minimaal een jaar of 10 na te poetsen.
Merk je dat je kind zijn gebit nog steeds niet goed zelfstandig reinigt? Ga hierover in gesprek en kom samen tot een oplossing.
Toiletbezoek
Hopelijk ben je in de kleuterfase de zindelijkheidsfase al voorbij. In ons geval is die voorbij en hebben we tegenwoordig een terugval in het afvegen.
Op school geeft onze kleuter zichzelf niet de tijd om haar billen goed af te vegen. Ze wil maar al te graag weer terug in de klas zijn om haar knutselwerk af te maken. Wat resulteert in een vieze onderbroek.
Na de zoveelste vieze onderbroek raakt mijn geduld op.
- “Nou, dan ga je maar lekker in je vieze onderbroeken naar school. Is dat wat je wil?!”, floept eruit voordat ik er erg in heb. “Ik heb al zo vaak gezegd dat je moet afvegen totdat het papiertje wit is.”
- “Ja, mama”, kijkt ze me beteuterd aan.
“Ik weet niet meer wat ik moet zeggen, zodat je het een keer gaat doen. Want je weet het wel. Weet jij hoe we dit op kunnen lossen?” - “Ik heb wel een ideetje”, zegt ze voorzichtig.
- “Ik krijg een stickertje op een papiertje, wanneer ik een schone onderbroek heb.”
In eerste instantie wil ik zelf de controle weer terug nemen door haar af te vegen nadat zij het zelf heeft gedaan. Maar dan geef ik het signaal af, dat ik haar niet vertrouw om het zelf te doen. Ik ga in overleg.
Ik vraag haar of ze zelf ideeën heeft hoe het wel gaat werken. Ze weten het vaak zelf veel beter wat werkt. En jawel, de afgelopen week hadden we brandschone onderbroeken en waren we een heleboel stickers armer.
Haren wassen
Bedrijven spelen graag in op producten waarmee ze het de ouder gemakkelijk denken te maken. Ik was er bijna ingetrapt. Drie jaar geleden was er een plastic haarband te bestellen wat al het sop op zou vangen, zodat het niet in de ogen van je kind terecht kwam. En laten wij nu net het probleem hebben dat ons kind huilend haar haren liet wassen.
Gelukkig heb ik mijzelf kunnen weerhouden en hebben we haar geleerd om naar het plafond te kijken. Al moeten we dit nog steeds blijven herhalen. En nu ze 4 is kan ze haar haren ook zelf shampoo-en en uitwassen.
Her en der mogen wij nog helpen om het sop bij haar oren weg te halen. Ze blijft per slot van rekening wel ons kleine meisje.
Afdrogen
Sinds een week of vier leren we onze kleuter om zichzelf af te drogen. Op korte termijn gaat het sneller wanneer we het zelf doen. Maar op langere tijd betaalt het zich uit als ze het zelf kan. Investeren dus maar.
Tip: begin met oefenen in de zomer, zodat het in de badkamer wat warmer is. (Aan den lijve ondervonden dat het niet erg handig is om in november te beginnen)
Haren borstelen
“Wil je alvast beginnen met je haren te borstelen?”, vraag ik mijn dochter terwijl ik de appels schil. In de morgen kan ik alle hulp gebruiken en alle klitten die er alvast uit zijn geborsteld, is winst.
In het weekend krijgt ze ‘les’: Dat ze haar haren vast moet houden als ze borstelt, dat ze ook de haren op haar achterhoofd moet kammen. En doordeweeks mag ze zelf borstelen en zien we wel hoe ver ze komt. En als ze straks haar haren zelf kan invlechten, dan is dat voor mij de kers op de taart.
Aankleden
Ik ben een behoorlijke controlfreak, maar dit werkt averechts om onze kinderen zelfstandig te laten worden. Naast het billen afvegen zijn er ook nog andere momenten waarbij het helpt om de controle niet meer uit te voeren. Denk aan:
Kleding
In het weekend mag onze kleuter zelf haar kleding uitkiezen. Je begrijpt dat dit niet de meest chique combinaties zijn. Naar verjaardagen, de supermarkt, restaurants zie je haar paraderen in haar kleurrijke kleding. Ik wilde vroeger altijd graag goed gecombineerde kinderen op verjaardag hebben. Dat heb ik maar overboord gegooid.
Aankleden
In de ochtend gun ik mezelf meer tijd in mijn warme bed dan tijd te nemen om rustig op te starten. Wat betekent dat we het aankleden, poetsen, ontbijten, haren vlechten, fruit klaarmaken allemaal in beperkte tijd moeten doen. Ik zag er als een berg tegenop om drie kinderen klaar te maken om naar school te gaan (waaronder één baby).
En toen zag ik onze investering zichzelf terugbetalen. Onze twee dochters (7 & 4 jaar) konden zichzelf aankleden in de ochtend. Zo hoefde ik me alleen te bekommeren om de luier en kleding van de kleine en hadden zij hun kleding al aangedaan.
Gelukkig mocht ik af en toe nog wel helpen om het T-shirt goed om aan te trekken.
Veters strikken
In de kleuterklas kunnen onze kinderen hun veterstrikdiploma behalen. Een mooi houten schoentje met touwtjes erdoorheen gestrikt (hier). Dit diploma heeft ons kleutertje alleen nog niet op zak. In deze wintertijd heeft zij cognackleurige laarsjes met een tijgerpint. Met ritsjes! Geen oefenmateriaal dus.
Uiteraard zouden we het wel kunnen oefenen op andere schoenen. Maar dan blijft het minder beklijven omdat ze het niet elke dag hoeft te oefenen.
Wanneer onze dochter 5 jaar is gaan we ermee aan de slag. Ze mag dan in de schoenenwinkel op jacht naar de moooooooooiste schoenen, maar dan wel mét veters.
Lees ook: Veters strikken; Van welke leeftijd, stappenplan diverse methoden en oefen materialen
Eten & drinken
Brood smeren
Onze dame kan haar eigen brood smeren. Met een kleutermesje smeert ze pindakaas op haar boterham. Het is een mooie oefening om haar fijne motoriek te ondersteunen. Zelf brood smeren als 4-jarige is iets wat ze prima kunnen.
Hagelslag. Het liefste strooien kinderen dit zelf op hun boterham. En we kunnen allemaal wel raden waarom. Ik heb het dus best lang uitgesteld. Op een gegeven moment vond ik dat ik er toch aan moest geloven.
Ik leerde ze er direct bij dat het een nette hoeveelheid moest zijn en ze dit het beste voor elkaar konden krijgen door zachtjes tegen het pak aan te tikken. En daar achter kwam de (ontzettend niet pedagogische) zin: “En als je er teveel op strooit, eet ik je boterham op.” Dat werkte als een tierelier!
Met mes en vork eten; snijden
De slavink komt op haar bordje terecht. Ze mag zelf haar vlees snijden. Mijn haren vliegen overeind. Brr…. Het gekras van messen op een porseleinen bord. Af en toe vlogen er stukjes slavink over de tafel.
Oefening baart kunst en in dit geval baarde het zelfgesneden stukjes vlees.
Mandarijnen pellen
Gelijktijdig met de pepernoten komen ook de mandarijnen in de schappen te liggen. Heerlijk om ’s avonds van te snoepen. Alleen zijn mandarijnen niet erg lekker om met schil en al op te eten. Dus moeten de kleuterhandjes aan de slag om deze schil eraf te krijgen.
Eerst maak je voor je kleuter het welbekende “beginnetje’. Als ze dit eenmaal onder de knie hebben, dan kun je ze leren om met hun nagel zelf “een beginnetje” te maken. Laatst kwam ze terug uit school en heeft ze trots in de kring laten zien dat ze zelf “een beginnetje” kan maken.
Huishouden
We leren onze kinderen te helpen in het huishouden, omdat we het belangrijk vinden dat je wat voor elkaar over moet hebben. Samen draag je zorg voor elkaar.
Tafel dekken
Als ik nog bezig ben met het aankleden van onze jongste, gaan onze meiden al naar beneden om de tafel te dekken. Borden, bekers en bestek liggen er al. Ze hoeven alleen nog de koelkastproducten te dekken.
Als ik beneden kom zitten ze braaf aan tafel te wachten en wanneer ik nog maar net mijn stoel heb aangeraakt, vallen ze aan!
Stofzuigen
Onze kleuter helpt bij het stofzuigen. Het is een klein stukje, maar ik leer haar wel hoe het hoort. Zodat ze niet in één streep door het huis gaat, maar alle stukjes meepakt.
Vaatwasser
Ons dametje helpt ook haar bordje, beker en bestek in de vaatwasser te zetten.
Afdrogen
De pannen wassen we met de hand af. We vragen onze dochters af en toe om te helpen met afdrogen. Vaak vinden ze het ook gezellig. Ik snap mijn moeder wel die vroeger zei: “De vaat samen doen is altijd zo gezellig.”
Boodschappen
Op de stoep lopen twee kinderen die samen elk een hengsel van een boodschappentas vasthouden. Ze mogen vast een boodschapje doen voor hun ouders. Een half uurtje later zie ik ze weer naar huis lopen. De gezichtjes staan trots en de armpjes lijken het gewicht van de tas nu minder prettig te vinden.
Wanneer laat je je kinderen alleen op pad gaan om een pak melk te kopen? Op kleuterleeftijd doe ik dat sowieso niet.
Wat ik onze kleuter wel laat doen is haar een product laten pakken. Zo mag zij de geraspte kaas pakken wat verderop ligt, terwijl ik de peren afweeg. Even later vraag ik haar of ze een grillworst wil halen.
Ik zet ondertussen hondenbrokken in de kar en hoor haar weer naar me toe rennen. Ik leer haar niet alleen oplossingsgericht denken, maar ook dat het goed is om hulp te vragen. Je hoeft het niet allemaal alleen te doen.
Zelluf doen
Kinderen zijn blij wanneer ze zelf meer leren. Het is niet voor niets dat ze vaak “zelluf doen” zeggen. Elke stap dichter naar zelfstandigheid toe, maakt ze trotser. Tegelijkertijd is het ook spannend om ze als ouder los te laten, maar ook om als kind losgelaten te worden.
Heb het vertrouwen in jezelf en in je kind dat het loslaten jullie beiden laat groeien. En geniet samen van die gepelde mandarijn!
Activiteiten wat je kind zelfredzaam zou moeten kunnen doen als kleuter
Echter teveel zelfstandigheid is ook niet belangrijk. Als je je kind teveel vrijheid geeft zal het ook niet meer weten wat het moet en juist weer zelfvertrouwen verliezen. Keuzes kunnen daarom zijn: welke van deze twee jurkjes wil je aan?
Of wil je voor het eten naar het toilet of na het eten. Gebeurt er tijdens het eten een ongelukje wordt je niet boos, maar kan het kind blijkbaar die vrijheid nog niet aan en bepaal jij als ouder de volgende keer dat het voor het eten naar het toilet gaat.
Wat is nu zelfstandigheid die je van je kind kunt verwachten?
Eten
Het begint al vroeg met eten, namelijk via de Rapley Methode waarbij je kind zelfstandig leert eten door zelf te grijpen en te graaien. Of misschien zelfs eerder als je ervoor kiest om borstvoeding op verzoek te geven.
Als ze ouder zijn kunnen ze zelf gaan oefenen om een boterham te smeren, of te helpen in de keuken. Al is het maar op knopjes drukken of in de pan roeren.
Aankleden
Het eerste dat we onze dochter hebben geleerd is om haar jas aan te trekken. Dit kon ze al voordat ze naar de peuterspeelzaal ging. Hier is een klein trucje voor; hiervoor leg je de jas op de grond en laat het kind aan de kant staan met de kraag. Even door de knieën, handen in de mouwen en dan hup over je hoofd.
De rits dicht gaat nog erg wisselend, ene keer wel en andere keer niet. Daarom laten we het altijd even proberen. Daarnaast moet de jas ook weer uit. Ook hier is de rits weer een drempel.
De ene keer lukt het de andere keer loopt hij vast. Dit verschilt ook per rits en hoeveel geduld ze op dat moment heeft. Na het uittrekken moet ze de jas ook ophangen op de gang.
Daarnaast oefenen we met schoenen aan- en uittrekken. Of het nu het lostrekken van de klittenband is tot en met het zelf uittrekken van de schoen. Ritsjes en veters zijn natuurlijk iets lastiger.
Ook oefenen we met het zelf aankleden van kleding, op truitjes en maillots na gaat dit goed. Met uitkleden zijn truitjes ook nog een probleem, ze heeft nog niet helemaal door hoe ze dat over haar hoofd moet trekken.
Spelen
Ook in het spel proberen we zelfstandig te laten zijn. Dat betekent de kinderen gewoon even met rust te laten en ze de gelegenheid geven om zichzelf te vermaken. Al vanaf jongst af aan.
Hoeft niet lang hoor, maar gewoon vijf minuten en dat proberen op te bouwen. Dat levert je als ouder ook behoorlijk wat vrijheid op. Of het nu gaat om puzzelen, bouwen, kleuren; eerst zelf proberen. Al vindt mama het natuurlijk leuk om af en toe mee te spelen.
Datzelfde geldt trouwens voor de mobiel, drie jaar en ze weet nu al precies hoe ze Netflix moet openen op mijn telefoon en via de chromecast op de tv moet afspelen.
Alleen als er dan een filmpje aanstaat die ze niet leuk vindt, kan ze even dramaqueen spelen omdat het niet lukt om op dat kleine driehoekje te drukken om terug te gaan naar het menu.
Onvoorstelbaar hoe snel dat gaat.
Zelfstandig gedrag
Andere activiteiten die we proberen te bevorderen zijn:
Vragen als je hulp nodig hebt, ze komen er regelmatig achter dat ze hulp nodig hebben met iets. Dat kan. Maar dan moet je wel vragen of iemand je kan helpen en dan niet alleen vragen ‘helpen?’ maar ook uitleggen wat er niet lukt.
Zelf de trap op en afgaan is ook zoiets wat ik ze in principe het liefste zelf zie doen. Al moet ik toegeven dat ik zoonlief nog wel eens til, maar dat is eigenlijk puur eigenbelang van zowel zoon als mezelf omdat dat makkelijker en sneller gaat.
Als ik de tijd heb ga ik gewoon naar beneden en begin ik alvast met boterhammen smeren. Als die op tafel staan komt hij vaak wel snel naar beneden. Jammer is dan alleen dat het bakje met kattenvoer bovenaan de trap is omgekiept.
Naar de wc gaan is ook fijn als ze dat zelf kunnen. Dus de deuren open maken, naar de wc toe, broek omlaag, onderbroek omlaag, deksel van wc / potje omhoog en plassen. Daarna natuurlijk weer aankleden, plasje weggooien, doortrekken en handen wassen.
Ja, bij even naar de wc gaan komt als peuter nog best wel wat kijken. Al was het wel even schrikken toen ze door had hoe het slot op de deur werkte en we de deur niet meer open kregen omdat het draaischijfje kapot was…
Gelukkig kreeg ze hem zelf open en hebben we direct een nieuw handvat in de deur gezet.
Er zit trouwens ook een groot nadeel aan het bevorderen van de zelfstandigheid; ze worden er best wel slim van en weten al snel te onderhandelen om je je zin te geven. Of ligt dat nu aan mijn kinderen?
Zelfstandigheid
- Zelfredzaamheid kind stimuleren
- Zelfstandig spelen
- Speelgoed zelfstandig spelen
- Vanaf welke leeftijd zelfstandig buiten spelen?
- Kind alleen thuis na school
- Pubers zelfstandig maken
- Zelfstandig leren koken
- Zelfstandig naar school reizen
- Zelfstandig reizen openbaar vervoer
- Alleen thuis tijdens weekendje weg
- Kind alleen op vakantie
- Alleen op vakantie; welke leeftijd
Sociale vaardigheden
In 2017 ontdekte Anita haar passie voor schrijven, een uitlaatklep die haar in staat stelt de vele facetten van haar leven als moeder met epilepsie te verkennen.
Met een mix van inspiratie, humor, eerlijkheid en een vleugje directheid deelt ze haar belevenissen op een manier die zowel herkenbaar als uniek is.
- 50 experimenten voor thuis; makkelijke proefjes met kinderen - 17 February 2024
- Paasactiviteiten 42 spelletjes & opdrachten thema Pasen met eieren, paashaas, educatief en meer - 15 February 2024
- Spreekbeurt voorbeelden & ideeën voor onderwerpen - 3 December 2023
