Spelen zonder speelgoed? Dat klinkt misschien heel zielig, maar is het absoluut niet. Denk maar eens aan toen je kind nog klein was; waar speelde hij of zij toen het liefste mee? Vaak werd iets als een sleutelbos dat lekker rammelde of een bordje waar van gegeten werd ook zeer gewaardeerd. Of wat dacht je van de la met pannen of plastic bakjes?
Ook als ze ouder worden spelen kinderen graag met stokken of materialen zoals klei en zand. Kinderen hebben wat dat betreft niet veel nodig en ook zonder een minispeelgoedwinkel vol felgekleurd plastic speelgoed op batterijen kunnen ze zich prima vermaken.
Voorbeelden spelen zonder materiaal
Er zijn verschillende soorten spel en elementen die je kan aanbieden.
Sensorisch spelen
Deze hoepel is bekleed met een dekbedovertrek en vervolgens ‘versierd’ met diverse materialen zoals rammelaars, schuimrubber, touw, linten, sponzen etc. Ideaal voor jonge kinderen die nog op hun buik liggen.
Lekker in de zomer; een ijsbad van water met ijsklontjes. Door daarnaast een warm bad te plaatsen (wel even voelen dat je kind zich niet verbrand) kan je kind ervaren wat het verschil is tussen warm en koud.
Heksensoep of brandnetelsoep maken met bloemblaadjes en plantjes die je vindt in de natuur. Dit kan natuurlijk met water, maar door melk te gebruiken creëer je een extra effect omdat dit niet transparant is.
Liever droog spelen? Vul dan een bak met (gekleurde rijst) en kartonnen buizen waar ze doorheen kunnen gieten. Als extra element zijn er gekleurde doppen aan toegevoegd. Toch een beetje plastic ;-)
Ik gaf al aan dat klei ook erg populair is, je kan dit heel eenvoudig zelf maken, en combineren met diverse loose parts materialen om mee te spelen.
Small world play
Een bak met diverse natuurlijke materialen zoals houten schijven, dennenappels, kurken en houten garenwielen zijn leuk om zo mee te spelen. Denk bijvoorbeeld aan het bouwen van een huis, een verhaal dat zich in het bos speelt of in combinatie met zand / klei.
In het Engels kom je dit vaak tegen als ‘small world play’ voor deze vorm van rollenspel maar dan in het klein heb je echt niet veel nodig. Wat boomschijven en dinosauriërs en je kind kan hele verhalen spelen.
Of wat dacht je van een moeraswereld waar de dieren inleven?
Deze boomhut maak je heel eenvoudig zelf van stokken en schijven hout.
Niet zo creatief; wat boomstammen, een bak water en wat diertjes en je kind kan heel wat avonturen beleven.
Creatief
Natuurlijk kan je ook knutselen met natuurlijke materialen. Zoals dit natuurweven met een frame van stokken, touw en dan takjes en blaadjes of bloemen tussen weven.
Constructie
Is de Grimm’s regenboog te duur? Dan kan je ook zelf bogen maken van een breed rond karton. Deze snijd je in stroken en dan doormidden. Als je ze allemaal een ander kleurtje geeft kan je kind daar vervolgens mee gaan bouwen.
Bouwen met boomstammetjes; de zijkanten hebben een vrolijk kleurtje gekregen voor een extra vrolijk effect.
Aan deze houten blokkenset zijn materialen zoals kiezelstenen toegevoegd als extra element.
Loose parts constructiematerialen zoals keukenrollen, ijslolliestokjes etc.
Een combinatie van piepschuim en tandenstokers.
Cognitieve of motorische ontwikkeling
Je eigen orkest met deze muziekinstrumenten in de vorm van pannen en deksels. Lekker trommelen maar met pollepels. Extra leuk is om ze het verschil in geluid te laten ervaren tussen houten, plastic en metalen keukeninstrumenten.
Je kan de materialen natuurlijk ook aanbieden in een bepaald thema, zoals deze loose parts in winterthema.
Of met bloemen in het voorjaar / Valentijnthema.
Rijgen; maar dan in plaats van touwtjes of kettingen worden ze geregen aan materialen die je in de natuur vindt zoals veren.
Heb je buiten stenen gevonden; dan kan je bijvoorbeeld de stenen versieren. Maar ze ook gebruiken om daar deze puzzel mee te maken waarbij kinderen goed moeten letten op de vorm en omtrek.
Patronen leggen met noten, kastanjes, eikeltjes etc. Een leuke activiteit voor in de herfst nadat je ze buiten hebt gezocht.
Krijgt je kind interesse in letters, dan is het een leuke activiteit om met je kind letters te schrijven in zout of schelpenzand.
Buiten spelen
Niet alleen binnen, maar ook buiten kan je deze vorm van spelen toepassen. Vaak heb je hier ook meer ruimte dus kan je grotere materialen gebruiken zoals deze kleine autobanden en houten planken. Waar de kinderen zelf bouwwerken van kunnen maken.
Als alternatief op de zandbak; een kist met diverse natuurlijke materialen zoals stenen, dennenappels, boomstammen etc.
Richt een hoekje in de tuin in voor kinderen met steentjes, kiezels, grind, zand, bomen en planten waar ze mee kunnen spelen.
Samen hutten bouwen van stokken en dan vervolgens versieren met groen en bloemen.
Met zilverfolie maak je buiten een rivier waar de kinderen zelfgemaakte bootjes op kunnen laten drijven.
Geschikt voor alle kinderen
Sommige ouders hebben het gevoel dat het niet geschikt is voor hun kind, omdat ze niet weten wat ze er mee moeten of toch sneller naar wat anders getrokken worden.
Zeker als je dit niet van jongs af aan aanbiedt kan het zijn dat je kind wat tijd nodig heeft om hier aan te wennen. Of kan het bijvoorbeeld door ander speelgoed toch verleid worden. Bied daarom ook alleen dit speelgoed aan en leg ander speelgoed uit het zicht.
Vindt je kind het lastig; dan kan je werken met ‘uitdagende opstellingen’ waarbij je het materiaal klaarzet zodat je kind de volgende dag direct kan gaan spelen. Ook kan het helpen als je eerst samen speelt, neem zelf het initiatief en stel je kind vragen of opties om te doen.
Op een gegeven moment zal je kind zelf het initiatief nemen en kan jij volgen in zijn / haar spel. Niet veel later kun jij je helemaal terugtrekken en van een afstandje toekijken en je kind observeren.
Neem je kind anders eens mee naar buiten; een andere omgeving doet vaak al wonderen. Met kinderen zijn met name locaties bij een ondiep strandje en water heel populair, maar ook speelbossen bieden veel uitdaging. Lekker hutten bouwen of in een boom klimmen!
Nieuwsgierigheid wekken en uitdagen
Door het aanbieden van deze materialen wek je de interesse van het kind om op ontdekking te gaan en uit te vinden wat ze er mee kunnen doen. Zowel binnen als buiten. Dit is een vorm van open-ended play, waarbij een stuk speelgoed niet een functie of handeling uitlokt maar er onbegrensd mee gespeeld kan worden
. Een stok kan bijvoorbeeld gebruikt worden om mee te tekenen in het zand, een hut mee te bouwen, om te ondersteunen tijdens het wandelen of om mee te knutselen. De fantasie van het kind wordt hier flink mee gestimuleerd.
De wereld, zijn omgeving en alles wat daarin te vinden is, wordt door een kind bekeken, gevoeld, en geproefd. Met al deze ervaringen kan het kind zichzelf ontwikkelen en oefent het kind met zintuigen en trainen van de grove en fijne motoriek.
Als volwassene kan je dat stimuleren door een faciliterende houding waarbij je de omgeving en het aanbod van materialen afstemt op de leeftijd en interesses van het kind. Daarnaast worden kinderen betrokken bij het verzorgen van de eigen omgeving waardoor ze zich daar bij verbonden voelen.
Deze manier van het aanbieden van spel komt terug in onder andere de antroposofische filosofie van Montessori en Rudolf Steiner. Het mooie van deze manier van spelen is dat dit voor iedereen toegankelijk is. Ook als je niet veel geld hebt kan je hiermee aan de slag.
Je kan de meeste materialen zelf vinden in huis of de natuur (wel even goed laten drogen om te voorkomen dat ze gaan schimmelen of er beestjes uitkruipen).
Soorten spel
Er zijn verschillende soorten materialen die hiervoor gebruikt kunnen worden:
Huishoudelijk materiaal
Dit is speciaal gericht op het zeer jonge kind en leert het kind hoe het zichzelf en de omgeving moet verzorgen. Met dit materiaal kan het kind herhalen wat hij volwassenen ziet doen, of zichzelf iets aanleren.
Voorbeelden zijn voorwerpen zoals echte keukenattributen, real live verkleedkleren en sieraden, maar ook specifieke materialen om te leren omgaan met knopen, ritssluitingen, open en dichtdoen en dergelijke.
Zintuiglijk materiaal
Dit biedt de mogelijkheid de zintuigen te gebruiken om de wereld rond zich heen te ervaren. Het kind leert hiermee de verschillen beoordelen in hoogte, lengte, gewicht, in kleuren, geluiden, geuren en ook in vormen en stoffen. Voorbeelden zijn open einde materialen, echt fruit, sensorisch materiaal, natuurlijke materialen.
Cognitieve ontwikkeling
De “materialen” op het gebied van taal, rekenen, kosmische opvoeding (wereldoriëntatie) en andere kennisgebieden. Deze zijn geschikt voor de “cognitieve ontwikkeling”. Het materiaal ziet er aantrekkelijk uit en vormt voortdurend een uitnodiging om er mee te werken.
Het leert het kind niet persé bepaalde wetenswaardigheden zoals vormen, kleuren, gewicht, maar het leert zuiver waarnemen met de eigen zintuigen. Voorbeelden zijn muziekinstrumenten, mooie (culturele) materialen, kunst en kitsch.
Deze materialen zijn goed te combineren met bijvoorbeeld het houten speelgoed van Grimm’s, houten diertjes van Ostheimer of de materialen van Grapat dat ook ontwikkeld is op basis van deze principes. Denk bijvoorbeeld aan houten poppetjes die je gebruikt in een zandtafel met natuurlijke materialen.
Project Happinez
Vind je dit interessant en wil je graag meer weten over spelen zonder speelgoed of ervaringen uitwisselen met andere ouders en professionals die hiermee werken? Word dan hier lid van de facebookgroep Spelen zonder speelgoed.
Hier komen regelmatig leuke voorbeelden voorbij vanuit Nederland en Vlaanderen. Deze groep is gestart door Martine Hoezee die op Instagram het project Happinez is gestart met als doel om anderen te inspireren om het plastic paradijs om te toveren in een inspirerende omgeving voor kinderen waar ze veilig op ontdekking kunnen gaan.
Spelen
- Speelgoed schijf van vijf
- Waarom spelen belangrijk is voor ontwikkeling
- Ouders spelen te weinig met kinderen
- Samen spelen met kind
- Spelen met kind
- Kind leren delen
- Zelfstandig spelen stimuleren
- Zelfstandig speelgoed alleen spelen
- Populair speelgoed voor urenlang speelplezier
- Veilig speelgoed
- Kwalitatief speelgoed
- Kind speelt niet met speelgoed
- Speelgoed strooien & slingeren
- Rouleren van speelgoed; toy rotation
- Speel-o-theek speelgoed lenen
- Samen spelen met broer & zus
- Spelen zonder speelgoed
- Messy play vies worden spelen
- Spelen met poppen
- Oorlogje spelen wel of niet
- De Marshmallow Challenge - 2 November 2024
- Verjaardag afbeeldingen - 1 November 2024
- Kleurenpalet voor de woonkamer - 31 October 2024
Hi Linda,
Mooie blog met leuke voorbeelden. In mijn ogen ook de beste manier om de creativiteit van je kind te stimuleren.