Skip to Content

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten

Spelen zonder speelgoed? Dat klinkt misschien heel zielig, maar is het absoluut niet. Denk maar eens aan toen je kind nog klein was; waar speelde hij of zij toen het liefste mee? Vaak werd iets als een sleutelbos dat lekker rammelde of een bordje waar van gegeten werd ook zeer gewaardeerd. Of wat dacht je van de la met pannen of plastic bakjes?

Ook als ze ouder worden spelen kinderen graag met stokken of materialen zoals klei en zand. Kinderen hebben wat dat betreft niet veel nodig en ook zonder een minispeelgoedwinkel vol felgekleurd plastic speelgoed op batterijen kunnen ze zich prima vermaken.

Voorbeelden spelen zonder materiaal

Er zijn verschillende soorten spel en elementen die je kan aanbieden.

Sensorisch spelen

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Deze hoepel is bekleed met een dekbedovertrek en vervolgens ‘versierd’ met diverse materialen zoals rammelaars, schuimrubber, touw, linten, sponzen etc. Ideaal voor jonge kinderen die nog op hun buik liggen.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Lekker in de zomer; een ijsbad van water met ijsklontjes. Door daarnaast een warm bad te plaatsen (wel even voelen dat je kind zich niet verbrand) kan je kind ervaren wat het verschil is tussen warm en koud.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Heksensoep of brandnetelsoep maken met bloemblaadjes en plantjes die je vindt in de natuur. Dit kan natuurlijk met water, maar door melk te gebruiken creëer je een extra effect omdat dit niet transparant is.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Liever droog spelen? Vul dan een bak met (gekleurde rijst) en kartonnen buizen waar ze doorheen kunnen gieten. Als extra element zijn er gekleurde doppen aan toegevoegd. Toch een beetje plastic ;-)

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Ik gaf al aan dat klei ook erg populair is, je kan dit heel eenvoudig zelf maken, en combineren met diverse loose parts materialen om mee te spelen.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Small world play

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Een bak met diverse natuurlijke materialen zoals houten schijven, dennenappels, kurken en houten garenwielen zijn leuk om zo mee te spelen. Denk bijvoorbeeld aan het bouwen van een huis, een verhaal dat zich in het bos speelt of in combinatie met zand / klei.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

In het Engels kom je dit vaak tegen als ‘small world play’ voor deze vorm van rollenspel maar dan in het klein heb je echt niet veel nodig. Wat boomschijven en dinosauriërs en je kind kan hele verhalen spelen.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Of wat dacht je van een moeraswereld waar de dieren inleven?

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Deze boomhut maak je heel eenvoudig zelf van stokken en schijven hout.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Niet zo creatief; wat boomstammen, een bak water en wat diertjes en je kind kan heel wat avonturen beleven.

Creatief

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Natuurlijk kan je ook knutselen met natuurlijke materialen. Zoals dit natuurweven met een frame van stokken, touw en dan takjes en blaadjes of bloemen tussen weven.

Constructie

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Is de Grimm’s regenboog te duur? Dan kan je ook zelf bogen maken van een breed rond karton. Deze snijd je in stroken en dan doormidden. Als je ze allemaal een ander kleurtje geeft kan je kind daar vervolgens mee gaan bouwen.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Bouwen met boomstammetjes; de zijkanten hebben een vrolijk kleurtje gekregen voor een extra vrolijk effect.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Aan deze houten blokkenset zijn materialen zoals kiezelstenen toegevoegd als extra element.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Loose parts constructiematerialen zoals keukenrollen, ijslolliestokjes etc.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Een combinatie van piepschuim en tandenstokers.

Cognitieve of motorische ontwikkeling

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Je eigen orkest met deze muziekinstrumenten in de vorm van pannen en deksels. Lekker trommelen maar met pollepels. Extra leuk is om ze het verschil in geluid te laten ervaren tussen houten, plastic en metalen keukeninstrumenten.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Je kan de materialen natuurlijk ook aanbieden in een bepaald thema, zoals deze loose parts in winterthema.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Of met bloemen in het voorjaar / Valentijnthema.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Rijgen; maar dan in plaats van touwtjes of kettingen worden ze geregen aan materialen die je in de natuur vindt zoals veren.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Heb je buiten stenen gevonden; dan kan je bijvoorbeeld de stenen versieren. Maar ze ook gebruiken om daar deze puzzel mee te maken waarbij kinderen goed moeten letten op de vorm en omtrek.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Patronen leggen met noten, kastanjes, eikeltjes etc. Een leuke activiteit voor in de herfst nadat je ze buiten hebt gezocht.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Krijgt je kind interesse in letters, dan is het een leuke activiteit om met je kind letters te schrijven in zout of schelpenzand.

Buiten spelen

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Niet alleen binnen, maar ook buiten kan je deze vorm van spelen toepassen. Vaak heb je hier ook meer ruimte dus kan je grotere materialen gebruiken zoals deze kleine autobanden en houten planken. Waar de kinderen zelf bouwwerken van kunnen maken.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Als alternatief op de zandbak; een kist met diverse natuurlijke materialen zoals stenen, dennenappels, boomstammen etc.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Richt een hoekje in de tuin in voor kinderen met steentjes, kiezels, grind, zand, bomen en planten waar ze mee kunnen spelen.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Samen hutten bouwen van stokken en dan vervolgens versieren met groen en bloemen.

Spelen zonder speelgoed; 28 voorbeelden van materialen en activiteiten - Mamaliefde

Met zilverfolie maak je buiten een rivier waar de kinderen zelfgemaakte bootjes op kunnen laten drijven.

Geschikt voor alle kinderen

Sommige ouders hebben het gevoel dat het niet geschikt is voor hun kind, omdat ze niet weten wat ze er mee moeten of toch sneller naar wat anders getrokken worden.

Zeker als je dit niet van jongs af aan aanbiedt kan het zijn dat je kind wat tijd nodig heeft om hier aan te wennen. Of kan het bijvoorbeeld door ander speelgoed toch verleid worden. Bied daarom ook alleen dit speelgoed aan en leg ander speelgoed uit het zicht.

Vindt je kind het lastig; dan kan je werken met ‘uitdagende opstellingen’ waarbij je het materiaal klaarzet zodat je kind de volgende dag direct kan gaan spelen. Ook kan het helpen als je eerst samen speelt, neem zelf het initiatief en stel je kind vragen of opties om te doen.

Op een gegeven moment zal je kind zelf het initiatief nemen en kan jij volgen in zijn / haar spel. Niet veel later kun jij je helemaal terugtrekken en van een afstandje toekijken en je kind observeren.

Neem je kind anders eens mee naar buiten; een andere omgeving doet vaak al wonderen. Met kinderen zijn met name locaties bij een ondiep strandje en water heel populair, maar ook speelbossen bieden veel uitdaging. Lekker hutten bouwen of in een boom klimmen!

Nieuwsgierigheid wekken en uitdagen

Door het aanbieden van deze materialen wek je de interesse van het kind om op ontdekking te gaan en uit te vinden wat ze er mee kunnen doen. Zowel binnen als buiten. Dit is een vorm van open-ended play, waarbij een stuk speelgoed niet een functie of handeling uitlokt maar er onbegrensd mee gespeeld kan worden

. Een stok kan bijvoorbeeld gebruikt worden om mee te tekenen in het zand, een hut mee te bouwen, om te ondersteunen tijdens het wandelen of om mee te knutselen. De fantasie van het kind wordt hier flink mee gestimuleerd.

De wereld, zijn omgeving en alles wat daarin te vinden is, wordt door een kind bekeken, gevoeld, en geproefd. Met al deze ervaringen kan het kind zichzelf ontwikkelen en oefent het kind met zintuigen en trainen van de grove en fijne motoriek.

Als volwassene kan je dat stimuleren door een faciliterende houding waarbij je de omgeving en het aanbod van materialen afstemt op de leeftijd en interesses van het kind. Daarnaast worden kinderen betrokken bij het verzorgen van de eigen omgeving waardoor ze zich daar bij verbonden voelen.

Deze manier van het aanbieden van spel komt terug in onder andere de antroposofische filosofie van Montessori en Rudolf Steiner. Het mooie van deze manier van spelen is dat dit voor iedereen toegankelijk is. Ook als je niet veel geld hebt kan je hiermee aan de slag.

Je kan de meeste materialen zelf vinden in huis of de natuur (wel even goed laten drogen om te voorkomen dat ze gaan schimmelen of er beestjes uitkruipen).

Soorten spel

Er zijn verschillende soorten materialen die hiervoor gebruikt kunnen worden:

Huishoudelijk materiaal

Dit is speciaal gericht op het zeer jonge kind en leert het kind hoe het zichzelf en de omgeving moet verzorgen. Met dit materiaal kan het kind herhalen wat hij volwassenen ziet doen, of zichzelf iets aanleren.

Voorbeelden zijn voorwerpen zoals echte keukenattributen, real live verkleedkleren en sieraden, maar ook specifieke materialen om te leren omgaan met knopen, ritssluitingen, open en dichtdoen en dergelijke.

Zintuiglijk materiaal

Dit biedt de mogelijkheid de zintuigen te gebruiken om de wereld rond zich heen te ervaren. Het kind leert hiermee de verschillen beoordelen in hoogte, lengte, gewicht, in kleuren, geluiden, geuren en ook in vormen en stoffen. Voorbeelden zijn open einde materialen, echt fruit, sensorisch materiaal, natuurlijke materialen.

Cognitieve ontwikkeling

De “materialen” op het gebied van taal, rekenen, kosmische opvoeding (wereldoriëntatie) en andere kennisgebieden. Deze zijn geschikt voor de “cognitieve ontwikkeling”. Het materiaal ziet er aantrekkelijk uit en vormt voortdurend een uitnodiging om er mee te werken.

Het leert het kind niet persé bepaalde wetenswaardigheden zoals vormen, kleuren, gewicht, maar het leert zuiver waarnemen met de eigen zintuigen. Voorbeelden zijn muziekinstrumenten, mooie (culturele) materialen, kunst en kitsch.

Deze materialen zijn goed te combineren met bijvoorbeeld het houten speelgoed van Grimm’s, houten diertjes van Ostheimer of de materialen van Grapat dat ook ontwikkeld is op basis van deze principes. Denk bijvoorbeeld aan houten poppetjes die je gebruikt in een zandtafel met natuurlijke materialen.

Project Happinez

Vind je dit interessant en wil je graag meer weten over spelen zonder speelgoed of ervaringen uitwisselen met andere ouders en professionals die hiermee werken? Word dan hier lid van de facebookgroep Spelen zonder speelgoed.

Hier komen regelmatig leuke voorbeelden voorbij vanuit Nederland en Vlaanderen. Deze groep is gestart door Martine Hoezee die op Instagram het project Happinez is gestart met als doel om anderen te inspireren om het plastic paradijs om te toveren in een inspirerende omgeving voor kinderen waar ze veilig op ontdekking kunnen gaan.

Linda van Aken
  1. Willemijn says:

    Hi Linda,

    Mooie blog met leuke voorbeelden. In mijn ogen ook de beste manier om de creativiteit van je kind te stimuleren.

Comments are closed.