Skip to Content

Sociaal-emotionele ontwikkeling per leeftijd; fasen en voorbeelden bij kinderen

Sociaal-emotionele ontwikkeling per leeftijd; fasen en voorbeelden bij kinderen

Kinderen maken een hele ontwikkeling door in hun leven. Niet alleen lichamelijk, maar ook zeker sociaal-emotioneel. Als moeder van mijn eerste dacht ik dat het zindelijk maken de grootste uitdaging van het opvoeden zou zijn. Little did I know. Want die sociaal-emotionele ontwikkeling… Dat is pas een vak apart.

Er worden heel wat fasen doorlopen en als ouder is aan jou de schone taak om jouw kind zo goed mogelijk te begeleiden en te ondersteunen tijdens deze (soms onstuimige) fasen.

Welke fasen dat zijn, dat lees je hieronder. En dan kun je al zien, dat je er al een paar kan afvinken en hoeveel je nog moet doorlopen. Altijd fijn, zo’n afvinklijst.

Tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap heb je al een band met je kind. Het kleine kindje dat in jou groeit en van jullie is. Het getrappel in de buik en de warme liefkozing in de vorm van een hand die over de babybuik wrijft. Gedurende de zwangerschap heeft de vrouw het makkelijker om een band op te bouwen.

Voor de vader kan het wat langer duren voordat de hechting zich ontwikkelt. Probeer daarom als vader vaak contact te maken met de baby, door te wrijven, te praten of te zingen tegen de baby als hij in de buik van jouw partner zit.

Hechting en de sociaal-emotionele ontwikkeling begint dus al wanneer de baby nog niet eens ter wereld is gekomen.

Baby (0 – 1 jaar)

Huid-op-huidcontact

Na de geboorte is jullie baby heel alert. Hij kijkt al echt uit zijn ogen en zoekt contact met zijn ouders. Een mooi moment om jullie baby lekker op de blote borst te leggen en je armen warm om zijn lichaam te leggen. Dit kan ook door vader worden gedaan.

Vaak zie je dat de moeder met haar kindje op de borst ligt. Als beloning voor haar harde werken, maar ook omdat de baby haar hartslag herkent. Contact maken is heel belangrijk in deze fase. Zowel door tegen hem te praten of te zingen en door aanrakingen.

Lekker lang kroelen is dus toegestaan ?.

Een lach en eenkennig

Als jullie zoontje rond de drie maanden oud is, dan gaat hij op jullie reageren. Door bijvoorbeeld te ‘kirren’ als hij jullie ziet of hoort. Hij zal jullie gezichten gaan herkennen. En het eerste lachje zal hij in deze periode laten zien. Dit doet hij voornamelijk naar mensen die vertrouwd voor hem zijn.

Tegelijkertijd in deze periode wordt je kind eenkennig. Hij gaat dus huilen als hij (te lang naar zijn zin) alleen in de box ligt. Heel fijn dat gekroel, maar niet altijd handig als je bijvoorbeeld wilt gaan koken.

En tegelijkertijd komt deze bijzondere periode nooit meer terug, dat hij alleen bij zijn moeder wil zijn. Want ik voelde me ontzettend speciaal en trots. Wil je wel even je handen vrij? Dan kan een draagdoek de uitkomst voor jullie bieden.

Trappelen

Hij kan nu ook van blijheid trappelen met zijn armpjes en beentjes. Hij zal dit ook doen wanneer hij bijvoorbeeld de borst of de fles ziet. Iets wat hij ook al kan herkennen.

Interesse in anderen

Wanneer de eenkennigheidperiode voorbij is, dan zoekt hij juist het contact met anderen op. Leg hem eens naast een andere baby en je zult zien dat hij lang zal kijken naar haar.

En ook contact zoekt door te brabbelen, te kijken en te trappelen met zijn handjes of beentjes. Ze vinden het ook fijn en reuze interessant om ‘grote’ kinderen in actie te zien.

En ze laten maar al te graag weten dat ze graag opgetild willen worden om samen te gaan spelen. Want wat is er nou leuker dan bij oma op schoot te zitten en met haar te ‘praten’ in je eigen babytaal.

Knuffelen blijft belangrijk (eigenlijk gedurende ons hele leven). Want lichamelijk contact zorgt ook voor veiligheid en stimuleert dus de sociaal-emotionele ontwikkeling.

Gezichtsuitdrukking

Jouw baby kan een blije en boze gezichtsuitdrukking herkennen. Er is onderzoek gedaan naar het herkennen van gezichtsuitdrukkingen bij baby’s. Een moeder ging met een neutraal gezicht naar haar baby kijken. Zij mocht niet bewegen.

De baby probeerde op allerlei manieren contact te zoeken, maar kreeg dit niet. Uiteindelijk ging de baby huilen. Zorg dat je altijd contact blijft maken met je kind. Ik kan het niet vaak genoeg typen. Veiligheid is zo belangrijk.

Dreumes (1 – 2 jaar)

Zelfstandigheid

In deze leeftijd voelen de kinderen zich al heel wat. En zal je ontdekken, dat ze veel ‘zelluf’ willen doen. Zelf met hun vork eten, zelf het speelgoed uit de mand halen of de bladzijde van het boek omslaan. Hun drang naar zelfstandigheid neemt toe. Het praten ontwikkelt zich steeds meer tot herkenbare geluiden.

Woorden zullen nog niet door elk kind worden gebruikt. Maar jij als moeder herkent en snapt steeds meer van het gebrabbel van jullie zoon. Wanneer jij een instructie geeft, bijvoorbeeld: Stop. Dan zal hij omkijken en stoppen. Hij begint simpele instructies te begrijpen.

Praten

Ook al praat je kind nog niet echt. Het is belangrijk om wel te blijven praten tegen hem. Dit mogen ook gewone zinnen zijn, zoals: “Ik ga nu je luier verschonen.” Je weet dat je kind dit niet gaat nazeggen.

Maar de woordenschat en -herkenning zullen zo opgebouwd worden. Het brein van jullie kleintje zuigt alle informatie op. En dat komt er op een later moment weer uit.

Helpen

Ook al willen de kinderen zelfstandig worden, ze willen je ook graag helpen. Welk kind heeft er niet met een sopdoek gelopen als moeder aan het poetsen was? Heel fijn dat je kind meehelpt, maar echt schoner wordt het er niet van ?.

Niet delen

Een dreumes wil niet delen. “Mij” is een veelgehoorde term. Ook al wanneer ze 5 minuten geleden met dat speeltje speelden. Dan nog mag niemand anders eraan zitten. Het niet willen delen, laten ze ook nog in de peuterfase zien.

Samen spelen

Van echt samen spelen is nog geen sprake op deze leeftijd. Kinderen spelen naast elkaar. Dus als ze met een treinbaan spelen, dan zullen ze nog niet het contact leggen om echt samen te spelen.

Peuter (2 – 4 jaar)

Een peuter voelt zich vertrouwd in zijn omgeving en gaat nu op zoek naar grenzen. Hij zoekt een weg naar zelfstandigheid. En dit zal samen gaan met: “Nee.” Iedereen kent het gezegde wel: “Twee is nee.”

En dat moment is nu aangebroken. Doordat er door zijn ouders grenzen worden aangegeven, neemt ook het zelfvertrouwen toe. Hij weet wat er van hem verwacht wordt en dat brengt hem veiligheid. Als ouder ben je een rolmodel voor je kind. Peuters kopiëren soms letterlijk het gedrag van de mensen om hen heen. En ze zien jou als ouder het vaakst.

Fantasie

En dat je een rolmodel bent, blijkt wel door het feit dat ze graag ‘vadertje en moedertje’ spelen. Elke kleuter speelt graag in het keukentje. Lekker koken, afwassen en iets bakken in de oven.

Wanneer er iemand anders ook met het keukentje wil spelen, dan wordt dit soms wel of niet toegestaan. Er is nog geen sprake van samenspel, maar wel van een gedoogbeleid ?.

Gevoelens

Wanneer de peuter vindt dat de ander niet mag meespelen, heeft hij geen idee wat het andere kindje hiervan vindt. Een peuter kan zich nog niet zo goed inleven in de gevoelens van een ander.

Benoem als ouder je gevoelens. Als je bijvoorbeeld huilt, omdat je je pijn hebt gedaan. “Ik heb pijn in mijn been, daarom ben ik verdrietig.” Ditzelfde geldt voor de gevoelens van een ander. Blijf benoemen dat het andere kindje blij wordt als ze samen met hem mag spelen.

Koppig

De peutertijd staat ook in het teken van: Een kindje dat op de grond in de supermarkt ligt te krijsen, omdat hij een snoepje wilt. Maar dit niet mag van zijn moeder. Peuters vanaf een jaar of 3 krijgen in de gaten dat hun acties gevolgen kunnen hebben.

Denk ook maar eens aan dat lieve snoetje als hij nog langer televisie wil kijken. Ook kunnen peuters hun gevoelens nog niet onderscheiden, dit leidt vaak tot boosheid, terwijl ze eigenlijk verdrietig zijn.

Kleuter (4-6 jaar)

Sociaal-emotionele ontwikkeling per leeftijd; fasen en voorbeelden bij kinderen - Mamaliefde

Inlevingsvermogen

Het inlevingsvermogen van een kleuter is nog volop in ontwikkeling. Zo zijn er kleuters die de gevoelens van een ander herkennen en begrijpen. Maar er zijn zeker net zoveel kleuters die dit nog niet invoelen. Elk kind heeft zijn eigen ontwikkeling.

Vriendjes en vriendinnetjes

Het maken van een ‘speeldate’ op school is begonnen. Kleuters leren afspraken maken en zich daaraan te houden. In de ochtend spreekt Meike af met Guusje, maar in de middag wil Meike liever met Kai afspreken.

En dit doet ze vervolgens. Ze leert om zich aan afspraken te houden, maar heeft hierin wel sturing van haar ouders nodig. Kinderen genieten van de interactie met leeftijdsgenootjes.

Zo krijgen ze meer zelfvertrouwen en leren ze sociale vaardigheden aan. Kleuters leren tijdens het samenspel steeds meer rekening te houden met de ander.

Fantasie

Fantasie speelt nog steeds een belangrijke rol in het leven van een kleuter. Kijk maar naar alle rollenspelen die ze spelen: juffrouwtje, zwemlerares, vader en moedertje, baby’tje.

Angst

De fantasie kan ook tegen gaan werken. Want ze hebben op televisie een monster gezien. Als ouder moet jij onder het bed kijken of het monster weg is. De werkelijke wereld en fantasiewereld lopen dan door elkaar heen.

Behulpzaam

Kleuters kunnen heel behulpzaam zijn. Ze helpen bijvoorbeeld bij het afruimen van de tafel of het soppen van de tafel. Ze zijn trots op hun eigen prestaties, iets wat enorm bijdraagt aan hun zelfvertrouwen.

Zelfvertrouwen

Doordat het kind op school zit, is het minder in contact met zijn ouders. Dit maakt dat hij vaker moet terugvallen op zijn zelfvertrouwen en het vertrouwen in anderen.

Hij leert om toestemming te vragen. In de kleuterfase leer je voor jezelf opkomen, door veel interactie met je klasgenoten.

De route

Het is me nogal een lange weg, die ontwikkelingsroute. Gelukkig gaan veel dingen ook vanzelf. En kan jij vanaf het bankje in de speeltuin lekker toekijken hoe hij naast een meisje speelt in de zandbak.

Anita Schokker