Iedere ouder wil zijn kind tegen beschermen tegen verlies en rouw: het moment waarop een geliefd huisdier dood gaat, het beste vriendje naar de andere kant van Nederland verhuist, je kind een blijvende ziekte blijkt te hebben of als een geliefde komt te overlijden.
Allemaal ingrijpende gebeurtenissen in het leven, hoe kun je je kind het beste begeleiden als je met rouw te maken krijgt? In dit artikel willen we wat tips aanreiken hiervoor.
De dood van een huisdier
Huisdieren maken onderdeel van het gezin uit en je kind groeit ermee op. Als dan het moment komt dat je huisdier dood gaat, is dit het begin van een verdrietige periode met rouw voor jullie hele gezin.
Jonge kinderen snappen het begrip ‘dood’ nog niet goed, ze denken dat de hond bijvoorbeeld slaapt.
Wat kun je zoal doen?
- Allereerst is het aan te raden om eerlijk te vertellen wat er gebeurd is. Heeft je hond een spuitje gehad of is jullie poes aangereden? Je kunt bijvoorbeeld vertellen dat jullie hond al heel oud was en veel pijn had en daarom een spuitje van de dierenarts heeft gehad om in te slapen en zo van de pijn af te zijn. Doe dit op een rustige plek en op een moment dat je zelf ook de tijd ervoor kunt nemen.
- Ieder kind reageert anders. De één zal weer doorgaan met spelen, de ander zit vol eigen vragen, weer een ander wordt boos of is juist heel verdrietig. Hoe lastig dit ook voor jezelf kan zijn: geef hier ruimte voor. Geef de mogelijkheid dat ze altijd met vragen mogen komen en dat je naar hun verdriet wilt luisteren.
- Neem afscheid: Kan je huisdier in de tuin begraven worden? Dan kun je bijvoorbeeld een mooie (hand)doek door de kinderen uit laten zoeken waarin het dier begraven wordt, een kruisje als herinnering erbij te zetten of als je kind van zingen houdt een lied te laten zingen. Er zijn ook kinderen die graag een mooie tekening voor de hond of hamster maken.
- Eigen emoties tonen. Het is absoluut niet gek of verkeerd om je eigen emoties te tonen en te vertellen dat je er zelf ook verdrietig om bent. Laat zien dat je naast je verdriet ook de draad van het alledaagse leven wel op blijft pakken. En praat over de mooie herinneringen die jullie samen met het huisdier meegemaakt hebben.
- Herinnering tastbaar maken. Zoek een mooie foto van je kind met het huisdier op en druk deze af, geef deze in een mooi lijstje cadeau om zo een tastbaar aandenken te hebben.
- Geef tijd en ruimte. Het is aan te raden om niet meteen een ander huisdier aan te schaffen maar ruimte te geven aan deze rouw en dit verlies.
Lees samen boeken
Er zijn mooie prentenboeken verschenen over dit onderwerp, die je samen met je kind kunt lezen.
Eén van de bekendste is Kikker en het vogeltje van Max Velthuijs. Het begint ermee dat Kikker een dood vogeltje vindt en zijn vriendjes erbij komen. De één zegt dat hij slaapt, de ander dat hij dood is. Op een mooie manier wordt voor kinderen uitgelegd wat dood zijn inhoudt. Dit boek is ook als filmpje op youtube te vinden.
Nog een allerlaatste kusje van Marianne Busser en Ron Schroder. Dit zijn korte gedichtjes die over het thema van dood gaan en afscheid nemen gaan. Met mooie tekeningen erbij om zo het gesprek op gang te brengen over verdriet en het verlies van iemand / je dier. Je kunt deze hier bekijken.
Dat is heel wat voor een kat van Judith Viorst. Dit boek is geschikt om de dood van een huisdier te bespreken. In dit boek wordt de kat aangereden en gaat de hoofdpersoon op zoek naar de mooie herinneringen aan dit dier.
Ik had je nog zoveel willen zeggen van Martine van Nieuwenhuyzen. Het prentenboek gaat over twee dieren, Das en Maatje, die de beste vrienden zijn. Op een dag gaat Maatje dood en besluit Das op zoek te gaan naar Maatje omdat hij hem mist en nog zoveel wil vertellen aan hem. Dit boek is vooral gericht op het omgaan met de dood en maakt dit concreter.
Een boom vol herinneringen van Britta Teckentrup. Een prachtig en troostrijk boek over een oude vos die heel moe is, zijn ogen dichtdoet en doodgaat. Al zijn dierenvrienden worden getroost door de mooie herinneringen die ze aan vos hebben. Als je op zoek bent naar een troostend boek met een positieve boodschap dan is dit een aanrader.
Derk Das blijft altijd bij ons van Susan Varley. Derk Das is heel oud en de dood wordt hier vergeleken met het ingaan van een tunnel. In dit boek wordt vooral stil gestaan bij de herinneringen die de bosdieren aan Derk hebben.
Voor als er een geliefde in jullie omgeving gestorven is, zoals een oma, is het boekje ‘lieve oma Pluis’ van Dick Bruna bruikbaar om voor te lezen. Nijntje is erg verdrietig en legt bloemen op het graf bij oma Pluis.
Dag opa van Jelleke Rijken. Dit kartonnen boekje laat zien hoe Beer verdrietig is om het overlijden van zijn opa. Gelukkig heeft hij twee lieve vrienden die er alles aan doen om hem te troosten.
Misschien is doodgaan wel hetzelfde als een vlinder worden van Pimm van Hest, is een gesprek tussen een opa en kleinzoon die filosoferen over vragen als: wat gebeurt er als je doodgaat? En wat is doodgaan? Een boek als je een gesprek wilt opstarten en samen dieper wilt nadenken rond dit thema.
Overal en nergens is een ander boek van Pimm van Hest en is geschreven over hoe je kunt omgaan als er iemand gestorven is waar je veel van houdt. Hoe ga je daar nu mee om? Ook voor volwassenen is dit boek troostend, de mooie tekeningen en eenvoudige tekst zijn een sterke combinatie.
Hoe ga je om als het beste vriendje van je kind verhuist?
Een andere vorm van verlies en rouw is als het beste vriendje of vriendinnetje van je kind verhuist naar een andere woonplaats. Iets waar je als ouders best wel zorgen om kunt hebben als ze altijd met elkaar spelen en bij elkaar zijn en dit dagelijks niet meer kan. Wat kun je doen?
Als je kind het niet via het vriendje hoort, dan is het belangrijk dat je dit vooral eerlijk zegt. En afhankelijk van de leeftijd ook wanneer. Voor een kleuter zijn 2 maanden niet te overzien, voor pubers wat beter.
Koop samen met je kind een afscheidscadeautje voor het vriendje wat weggaat en breng dit langs. Vraag of het mogelijk is om een keer op bezoek te komen ( als ze in Nederland blijven ) om zo het nieuwe huis en de nieuwe slaapkamer te zien.
Waarschijnlijk wil je kind contact houden. Zorg dan dat er Skype, Facebook Messenger of Whatsapp op de telefoon / Ipad geïnstalleerd is. Natuurlijk is een kaartje per post ook super leuk, al is contact leggen via de digitale weg sneller.
Het kan zijn dat het contact verwatert, bijvoorbeeld omdat het niet langer van twee kanten komt, er niet afgesproken kan worden voor speelzaterdagen of logeerpartijtjes.
Positief punt: ga in gesprek en vraag naar oplossingen hiervoor bij je kind.
Kinderen zijn heel creatief, het is goed mogelijk dat ze met hele andere manieren komen om hiermee om te gaan als wij als volwassene bedenken.
Het overlijden van een dierbare
Het is heel verdrietig als er een dierbare in jullie omgeving overlijdt. Naast een opa, oma, tante, oom kan het nog dichterbij zijn zoals hun vader, moeder, broertje of zusje.
Afhankelijk van de leeftijd gaan kinderen er zo mee om:
0-3 jaar
- jonge kinderen begrijpen het woord ‘dood’ of ‘overlijden’ nog niet. Ze kunnen denken dat iemand slaapt of even weg is en straks weer binnen komt of wakker wordt. Ook kunnen ze nog te jong zijn om echt herinneringen aan iemand te hebben. Wat jonge kinderen wel goed aanvoelen is de sfeer. Ze zullen aanvoelen dat hun omgeving verdrietig is. Dit kan zich uiten in meer huilen als anders, slechter slapen, problemen met eten of ontlasting ( denk aan bedplassen ). Vaak gaan deze kinderen spelen en kunnen ze soms ineens met een scherpe vraag om de hoek komen.
- Probeer eerlijk en geduldig antwoord te geven op hun vraag.
- Zorg voor een omgeving die veilig voelt voor ze: knuffel extra vaak en laat zien dat je er voor ze bent.
Vanaf 3-6 jaar
- Hoewel in deze leeftijd het woord dood nog erg abstract is, zijn kinderen in deze leeftijd er wel erg mee bezig. Angst dat jij of je man dood gaat kan erg leven op deze leeftijd.
- Zeg als je weggaat ruim van tevoren waar je naar toe gaat en hoe laat je terugkomt
- Het kan helpen als ze tekenen over wat in hun hoofd zit, deze manier van verwerken past ook goed bij jonge kinderen om beelden aan hun gedachten te geven
- Bezoek het graf en laat eventueel helpen met een plantje te poten of kaarsjes aan te steken
- Observeer kleuters terwijl ze spelen, ze verwerken veel in hun spel
7 jaar en ouder
Deze kinderen hebben meer gedachten bij de dood van een dierbare. Er zullen vooral vragen leven: waar is oma nu dan? En wat doet ze dan de hele dag? Vragen of je in de hemel gelooft of niet zullen aan bod komen.
Tips:
- Hoe moeilijk het ook is, probeer eerlijk en rustig antwoord te geven op de vragen. Dit is een manier van verwerken voor ze, door vragen te stellen creëren kinderen ook een stukje controle voor zichzelf op deze moeilijke gebeurtenis. Jouw uitleg helpt ze dus erg.
- Heb geduld, kinderen kunnen nog lang erover beginnen, met vragen komen, naar het graf willen.
- Richt samen een mooi plekje in als aandenken aan de overledene. Met een foto, kaarsjes, een beeldje wat bij diegene past.
- Laat een brief schrijven, een tekening maken of iets anders wat helpt om nog te zeggen wat je kind had willen vertellen aan oma/opa/vader/moeder.
Omgaan met een chronische ziekte
Kinderen die een chronische ziekte blijken te hebben, komen ook in de rouwverwerking. Ze kunnen onzeker worden omdat hun lichaam anders werkt en dingen die eerst vanzelfsprekend waren, niet langer kunnen. Misschien moet jouw kind wel wennen aan het gebruik van een rolstoel of zichzelf leren prikken op insulinewaarde.
Wat kun je doen? Kinderen zijn ook enorm veerkrachtig, beschikken over humor en het kan ze enorm helpen als ze leren denken in oplossingen. Als er hobbels komen, laat ze dan opschrijven.
Vraag aan je kind om oplossingen, denk zelf mee of geef aan dat je dit in gesprek met de arts of fysio meeneemt om zo samen na te denken. Laat zien dat je oneindig veel van je kind houdt om wie hij of zij is, niet om wat iemand kan
Het is altijd aan te raden om deskundige hulp in de vorm van een kinderpsycholoog in te schakelen als je merkt dat je kind ongelukkig is, het lastig vindt om met rouw om te gaan, slechter eet, meer of minder slaapt, minder interesse in activiteiten heeft die hij voorheen wel leuk vond om te doen of gedrag wat lastig te sturen is.
Overlijden
- Praten over de dood met kinderen
- Tips rouwverwerking kinderen
- Boeken over rouwverwerking / dood voor kinderen
- Levend verlies
- Digitale nalatenschap regelen
- Voogdij vastleggen in testament
- Herinnering overleden baby
- Tips kinderen meenemen naar begrafenis
- Kind meenemen naar een uitvaart?
- Moederdag overleden moeder
- Wereld Lichtjes Dag
Naast haar toewijding aan het onderwijs, floreren Mirjams creatieve kanten. Lezen en schrijven vormen de kern van haar grootste hobby, en het feit dat ze deze passie kan uiten in deze blog vervult haar met vreugde. Het schrijven voor verschillende bureaus geeft haar de kans om haar horizon te verbreden en kennis verder te verdiepen.
Je kunt haar het beste omschrijven als enthousiast, lief, duizendpoot, creatief, vrolijk en met name dol op het stimuleren van de ontwikkeling van ieder kind.
- 37 Babyshower spelletjes & activiteiten; van opdrachten tot raadspelletjes of creatieve herinneringen - 18 February 2024
- Zwangerschap geheim houden en verbergen - 1 October 2023
- Sinterklaas speelgoed; 22x sint en piet speelst, handpoppen en meer - 1 October 2023
