Montessori methode opvoeding & onderwijs; wat is het, kenmerken principes, voordelen en nadelen

Binnen de Montessorifilosofie en het -onderwijs staat het kind centraal. Er wordt vanuit gegaan dat elk kind een aangeboren drang heeft om te leren en dat ze zichzelf leiden in hun ontwikkeling naar volwassenheid.

De volwassenen om het kind heen hebben de taak om dit proces te ondersteunen. Dat doen ze door de omgeving aan te passen aan de behoeftes van het kind en door het aanbieden van de juiste uitdagingen en activiteiten.

Daarnaast heeft ieder kind een behoefte aan onafhankelijkheid en wordt het kind met respect behandeld.

Inhoud toon

Maria Montessori

Maria Montessori is de grondlegger van de Montessorimethode. Ze is geboren in 1870 in Italië. In 1896 studeerde ze af als arts en werd ze de eerste vrouwelijke arts in Italië.

Tijdens haar werk bij een ziekenhuis in Rome kwam zij in contact met verstandelijk gehandicapte kinderen die moeilijk konden leren.

Ze observeerde deze kinderen en merkte dat de kinderen niet alleen medische zorg nodig hadden. Ze werden niet genoeg uitgedaagd en hadden niet de leermiddelen gekregen om zichzelf te ontwikkelen.

Dit greep haar erg aan. Door deze kinderen de uitdaging en de omgeving te bieden die ze nodig hadden ontwikkelden ze zich veel beter en haalden uiteindelijk zelfs betere resultaten dan leeftijdsgenoten zonder beperking.

Ze ging zich steeds meer verdiepen in pedagogiek. In 1907 kreeg zij de opdracht om kinderen op te vangen en te begeleiden.

Zij stichtte in de sloppenwijken van Rome haar “Casa dei bambini” (kinderhuis). Hier bracht zij al haar ideeën over opvoeding en onderwijs in de praktijk en ontstond de Montessorimethode.

Mensen raakten gefascineerd door haar resultaten en ze vloog de hele wereld over om haar visie te delen. Haar motto was ‘Leer mij het zelf te doen!’ In 1936 vestigde ze zich in Nederland en opende een Montessorischool waar zij zelf lesgaf. In 1952 is ze in Noordwijk overleden.

Gevoelige periodes

Bij Montessori wordt er rekening mee gehouden dat elk kind zich op zijn eigen tempo ontwikkelt en in zijn eigen volgorde. Zo zal het ene kind eerder leren lopen en het andere kind eerder leren praten.

Soms denken ouders dat hun kind achterloopt qua ontwikkeling, omdat ze bijvoorbeeld nog niet lopen als ze een jaar oud zijn, maar het kan dus zijn dat het kind iets anders eerst onder de knie probeert te krijgen. Iets wat ons als volwassenen minder opvalt, bijvoorbeeld het herkennen van verschillende texturen.

De periode waarin een kind zichzelf iets probeert aan te leren wordt de ‘gevoelige periode’ genoemd. Als een kind in zo’n gevoelige periode zit, zal hij iets veel sneller oppikken en er veel meer belangstelling voor hebben om dit onderdeel aan te leren.

Door het kind goed te observeren en te kijken waar hij interesse voor heeft kun je erachter komen in welke periode hij zich bevindt.

Als een baby zich overal aan begint op te trekken kun je concluderen dat hij zich bevindt in de gevoelige periode voor grove motoriek. Als een peuter ineens alles herhaalt wat jij zegt, bevindt hij zich in de gevoelige periode voor taal.

De ontwikkeling van het kind wordt onderverdeeld in zes gevoelige periodes, soms wordt hier nog zindelijkheid aan toegevoegd.

Motoriek:
- Grove motoriek
- Fijne motoriek
Taal:
- Praten
- Vormen en klanken van letters
- Schrijven
- Lezen
Sensorisch:
- Onderzoeken van kleine objecten en details
- Zintuigelijke ervaringen
Orde en regelmaat
Muziek
Sociaal:
- Manieren en beleefdheid
- Sociale vaardigheden
Zindelijkheid

Als je weet in welke periode jouw kind zich bevindt kun je de omgeving en de activiteiten die je met je kind doet zo aanpassen dat je kind de specifieke handeling kan oefenen die hij zich meester probeert te maken en hij de gevoelige periode optimaal kan benutten.

De optrekkende baby kun je genoeg mogelijkheden geven om zich aan op te trekken, zoals gemakkelijke toegang tot een bank, poef of kastje, of zelfs een optrekstang aan de muur maken.

De napratende peuter kun je boeken voorlezen (en de plaatjes benoemen) over de meest uiteenlopende onderwerpen.

Het is daarbij belangrijk om het kind zijn eigen weg te laten gaan en hem hierin te volgen. En het kind niet te pushen om iets te leren waar hij op dat moment geen belangstelling voor heeft. Dit werkt juist averechts.

Natuurlijk is het mogelijk om het kind iets aan te leren buiten deze gevoelige periodes, het zal alleen veel meer moeite kosten en veel langer duren. Dat hebben wij volwassenen vaak ook.

Als we echt in iets geïnteresseerd zijn, zijn we veel gemotiveerder en vinden we het veel leuker om te leren. Het is dus veel effectiever om het kind zelf te laten beslissen wat hij op dat moment wil leren.

Praktische vaardigheden voor het dagelijks leven

Elk kind heeft de behoefte om zelfstandig en onafhankelijk te zijn. Vooral bij peuters merk je dat ze steeds meer dingen zelf willen doen en je graag overal bij willen helpen. Bij Montessori wordt dit gestimuleerd.

De omgeving wordt zo ingericht dat het kind dingen zelf kan doen en overal zelf bij kan. Een kapstok op kinderhoogte, een krukje om bij de gootsteen te kunnen komen en meubilair op kinderformaat zijn enkele voorbeelden.

Ook helpen in het huishouden is iets waar kinderen graag bij helpen. Zo kun je ze laten helpen met het wassen van de groenten tijdens het koken, de was in de wasmachine laten doen en ze een bezem op kinderformaat aanbieden zodat ze kunnen helpen met vegen.

Kinderen vinden het heerlijk om zelfstandig te zijn. Dus al vanaf jonge leeftijd kunnen kinderen die zijn opgevoed met de Montessorimethode zichzelf aankleden, hun handen wassen of hun haren kammen.

Natuurlijk leren ze dit niet van de één op de andere dag en zullen ze in het begin knoeien als ze zelf een beker melk in willen schenken. Daarom is een belangrijk principe bij Montessori: Koester het proces en niet het resultaat.

Respect

Het kind wordt met respect behandeld en gezien als volwaardig mens. Er wordt geen babytaal gesproken, maar de juiste benamingen die door volwassenen ook worden gebruikt.

Er wordt aan kinderen toestemming gevraagd om ze op te tillen. En bij een baby wordt aan de baby verteld dat de luier wordt verschoond en wat er precies gedaan wordt.

Het kind wordt zoveel mogelijk betrokken bij alle handelingen in en om het huis. Zo wordt het kind van jongs af aan betrokken bij keuzes die gemaakt worden en afgestemd worden op de leeftijd.

Denk aan; wil je vandaag de rode of de blauwe trui aan? Wil je pindakaas of jam op je brood? Het kind maakt echt deel uit van het gezin en de maatschappij.

Er wordt rekening gehouden met de behoeftes en gevoelens van het kind. Oplossingsgericht denken en rekening houden met de behoeftes van een ander worden gestimuleerd. Als het kind nog in de speeltuin wil blijven, maar moeder heeft geen zin meer om te blijven, dan wordt dit met het kind besproken.

Er wordt eerlijk gezegd dat moeder geen zin meer heeft, er worden geen smoesjes verzonnen. Daarna wordt er samen naar een oplossing gezocht die voor beide partijen bevredigend is. Bijvoorbeeld we blijven nog 10 minuten en daarna gaan we.

Kenmerken Montessorischolen

Officieel is Montessori een leermethode. Anders dan bij regulier onderwijs zul je in een Montessoriklaslokaal de juf of meester geen les zien geven, maar bevinden zij zich meer op de achtergrond. In het lokaal is alles op kinderformaat en kunnen de kinderen overal zelf bij.

Er worden werkjes aangeboden in open kasten zodat kinderen kunnen zien wat er te doen is. Elk werkje wordt aangeboden op een dienblad waar alle benodigdheden op staan die zij nodig hebben om het werkje uit te voeren.

De kinderen kunnen zelf een werkje kiezen en dit meenemen naar hun tafel. Hier kunnen ze aan werken zolang ze zelf willen.

Juist het herhalen van een werkje zorgt ervoor dat ze het onder de knie krijgen. Als ze hiermee klaar zijn leggen ze het werkje weer terug in de kast en kiezen een ander werkje.

Ook is er ruimte voor de kinderen om even geen werkje te doen, maar bijvoorbeeld te kijken bij een ander kindje dat met een werkje bezig is (van kijken leren kinderen ook erg veel) of om even iets anders te doen.

De juf of meester heeft meer een observerende rol. Er wordt gekeken welke uitdagingen elk specifiek kind nodig heeft en daar worden de aangeboden werkjes op aangepast. De nieuwe werkjes worden door de juf of meester uitgelegd waarna de kinderen hier zelfstandig mee aan de slag kunnen.

Natuurlijk kunnen ze de juf of meester wel om hulp vragen, maar dit komt altijd vanuit het kind zelf. Het gaat erom dat het kind zoveel mogelijk zelf probeert na te denken en oplossingen verzint.

Ervaringen met Montessori; voordelen en nadelen

Zelf ben ik een groot voorstander van Montessori en ik probeer zelf mijn zoontje zoveel mogelijk in lijn met de Montessoriprincipes op te voeden. Een groot voordeel dat ik zelf ervaar is dat hij zich razendsnel ontwikkelt.

Hij heeft nauwelijks speelgoed met batterijen. Dat is vaak speelgoed waarbij de kinderen niet veel hoeven te doen (alleen op een knopje te drukken), hier leren ze dus niet veel van.

Het Montessorispeelgoed is vaak van natuurlijke materialen en daagt het kind uit om zelf na te denken en zelf dingen te doen in plaats van dat het speelgoed al het werk doet.

Ook het volgen van het kind spreekt mij erg aan. Door je kind te observeren en echt naar je kind te kijken kun je veel wijs worden.

Zelfs toen mijn zoontje nog niet kon praten kon ik hem al goed leren kennen, zijn interesses zien, welke dingen zijn voorkeur hadden en hem hierin tegemoetkomen. Dat scheelde mij uiteindelijk een hoop tijd en geld, omdat ik van tevoren al wist welk speelgoed hij wel interessant zou vinden en welke ongebruikt in de kast zou belanden.

Ook vond ik het daardoor makkelijker om dingen te verzinnen om met hem te gaan doen. Vaak gaan we als ouders dingen met ons kind doen die ONS leuk lijken en steken we veel tijd en moeite in het plannen van een ‘leuk’ uitje, terwijl ons kind het achteraf helemaal niet zo leuk vond en een heel ander idee had bij een leuk dagje met papa en mama.

Door je kind goed te leren kennen bespaar je zo jezelf en je kind een hoop frustratie.

Natuurlijk zitten er ook nadelen aan de Montessorimethode. Zo zijn de materialen/het speelgoed vaak erg duur, juist omdat deze van natuurlijke materialen (vaak van hout) worden gemaakt. Dit zou je kunnen oplossen door dit tweedehands, via Marktplaats of de kringloop, aan te schaffen.

Hout is duurzaam, dus het gaat lang mee en zou dus makkelijk nog een ronde mee kunnen. Als je kind er niet langer meer mee speelt zou je het ook weer door kunnen verkopen. Als je creatief bent kun je ook veel activiteiten zelf maken. Op Pinterest staan veel DIY-ideeën.

Een ander nadeel is dat er veel tijd in gaat zitten. Als je kind mee wil helpen met koken of de was opvouwen, duurt het veel langer voordat je er klaar mee bent. Je moet er echt tijd voor uittrekken om het voor te doen en het je kind daarna zelf te laten doen.

Als je kind zichzelf aan wil kleden en een kwartier doet over het aantrekken van zijn broek, kan dit nog wel eens voor frustratie zorgen als je snel de deur uit moet. Het is dus van belang om hier een soort middenweg in te vinden.

Bijvoorbeeld je kind alleen in het weekend mee laten helpen als je er echt de tijd voor kunt nemen. Al moet ik zeggen dat het wel veel leuker is om klusjes samen met je kind te doen.

Het maakt het huishouden een stuk gezelliger en het is geweldig om de trotse blik op het gezicht van je kind te zien als het hem lukt om iets zelf te doen en jou te helpen.

En daarnaast, als ze het eenmaal onder knie hebben, scheelt het juist weer tijd. Dan kun jij ‘s ochtends rustig een kop thee drinken, terwijl je kind zichzelf aankleedt.

Meer weten

Mocht je nog meer willen weten over Montessori en over hoe je de methode het beste thuis kunt toepassen? Dan raad ik je van harte aan om het boek ‘Montessori voor thuis’ van Simone Davies te lezen.

Hierin worden alle principes in makkelijke taal uitgelegd en staan veel leuke voorbeelden van activiteiten en werkjes die je thuis met je kind kunt doen.
Deze vind je hier

Basisschool

Antroposofie

Opvoedingsstijlen

Author
Recent Posts

Volg mij via

Tessa Janssen

Schrijver at Happy Momlife

Ik ben Tessa, 33 jaar en moeder van een zoontje van 2,5 jaar. Ik vind het ontzettend interessant om me te verdiepen in verschillende opvoedstijlen en het gedrag van kinderen in specifieke situaties. Daarom ben ik sinds kort begonnen met de opleiding Opvoedcoach. Daarnaast geniet ik met volle teugen van het moederschap en vind ik het erg leuk om over allerlei aspecten van het moederschap te schrijven. Naast blogs voor Mamaliefde schrijf ik op mijn eigen site over het moederschap. Daarnaast vind ik het fijn om nieuwe dingen te leren en te ervaren, te koken en bakken, creatief bezig te zijn, te lezen, wandelen en lekker te genieten van de natuur.

Volg mij via