In het najaar van 2019 was ik op vakantie in Thüringen. Over onder andere Erfurt, Weimar en Gotha heb je al kunnen lezen. Ook Jena ligt in deze “provincie”. Dit is een gezellige universiteitsstad. Het ligt op de Saale tussen de kalkstenen hellingen van de Ilm-Saale-Platte en is de tweede grootste stad in Thüringen na Erfurt. Jena is een hoogbouwstad. Twee van de vroegste Duitse wolkenkrabbers werden gebouwd in de stad, het Zeiss-gebouw 15 en gebouw 36.
De 144,5 m (met antenne 159,60 m) hoge Jentower kantoortoren was de hoogste wolkenkrabber in Duitsland toen deze in 1972 werd voltooid. Jena ligt lekker centraal tussen een aantal andere bekende en mooie steden. En is daarmee dus goed bereikbaar met het openbaar vervoer vanuit Weimar (19 km), Apolda (12 km), Erfurt (40 km), Halle (67 km), Leipzig (72 km) en Dresden (152 km).
De Zeven Wonderen van Jena
Vanaf 1423 behoorde Jena tot de keurvorst van Saksen. Naast de wijnbouw was de teelt van hop en de brouwerij erg belangrijk voor de welvaart van Jena in de late middeleeuwen. In Jena waren er de zogenaamde Zeven Wonderen, waarom de stad al in de 17e eeuw bekend stond en waarvan er vier nog ongeschonden zijn. De Latijnse slogan die een student aan de Jena Universiteit uit zijn hoofd moet kennen is: “Ara, caput, draco, mons, pons, vulpecula turris, Weigeliana domus, septem miracula Jenae”.
De wonderen omvatten:
- het altaar (ara) van de Stadtkirche St. Michael, vooral de doorgang eronder;
- het hoofd (caput) op de kunstklok van het stadhuis;
- de draak (draco), een meerkoppig mythisch wezen gemaakt van bot, draad en papier-maché, dat mogelijk rond 1600 werd gebouwd voor een studentengrap;
- de Jenzig, een berg (mons), waarvan de witte kalkstenen nok rood gloeit in de ochtend- en avondzon;
- de oude Camsdorfer-brug (pons), waarvan de opvolger nog op de oude plaats staat;
- de vos-toren (vulpecula turris), donjon van het voormalige kasteel van Kirchberg op de plaatselijke berg;
- het Weigelsche Haus (Weigeliana domus), een huis met lift en dakobservatorium uit de 17e eeuw dat niet meer bestaat.
- De replica van het wonder “draco” is te zien in het stadsmuseum.
Bezienswaardigheden Jena
Grote delen van het historische stadscentrum werden verwoest door Amerikaanse luchtaanvallen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, of verdwenen door de socialistische wederopbouwplannen, zodat er weinig historische gebouwen te vinden zijn in het stadscentrum. De architectuur in het stadscentrum is gemaakt in verschillende bouwstijlen en is modern in vergelijking met andere steden in Thüringen.
Jenaer Marktplatz
De Jenaer Marktplatz is een gesloten marktplaats van 5000 m². De omtrek is nooit veranderd. Het marktstadje Jena werd geslagen rond 1175/80. In 1368 werd het stadhuis op het marktplein voor het eerst genoemd, ongeveer 50 m ten noorden van het marktplein. De bouw van de stadskerk werd afgerond in 1390. Er is hier een wekelijkse markt en er zijn nog wat andere regelmatig gehouden markten zoals de aardewerkmarkt, de lentemarkt en de kerstmarkt.
Het stadhuis met een barokke vakwerktoren en taps toelopende schilddaken is één van de oudste overgebleven stadhuisgebouwen in Duitsland. De indeling en constructie van de halstructuur op de benedenverdieping vertelt over de bouwgeschiedenis van de 14e eeuw. Het stadhuis heeft een astronomische kunstklok uit de 15e eeuw. Eén van Jena’s “Zeven Wonderen”, de zogenaamde Schnapphans, is bevestigd aan de wijzerplaat.
Jen Tower
Het meest opvallende gebouw in Jena en een mijlpaal is de Jen Tower, het hoogste kantoorgebouw. De hoogbouw moest een telescoop voorstellen. Aan het begin van het millennium werd het gebouw gerenoveerd en ging de oorspronkelijke structuur verloren. In de toren vind je een restaurant en een hotel.
Collegium Jenense
In het centrum van de stad bevindt zich het Collegium Jenense, één van de oudste universiteitsgebouwen. Het was ooit gevestigd in een klooster. Naast het historische gotische stadhuis uit 1377-1413, is er ook de buis waarin het stadsmuseum zich op het historische marktplein bevindt. Op het marktplein vind je het Hanfried-monument voor Johann Friedrich I de Magnanimous, de oprichter van de universiteit. Het hoofdgebouw van de universiteit, gebouwd in 1905–1908, sluit het noordoosten van het oude stadscentrum af.
Vroeger stond hier een kasteel. Alleen de oude kasteelfontein op de binnenplaats herinnert daar nog aan. Het stadspaleis, een voormalig waterburcht, was de regeringszetel van het hertogdom Saksen-Jena van 1670 tot 1692. Het moest wijken voor het nieuwe universiteitsgebouw rond 1900, dat in 1908 werd ingehuldigd ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de universiteit. De fundamenten van een kasteeltoren zijn bewaard gebleven.
Botanische Tuin van Jena
De Botanische Tuin van Jena is de tweede oudste botanische tuin in Duitsland en ligt aan de rand van het stadscentrum, tegenover de Thüringer Universiteit en de Staatsbibliotheek. Het strekt zich uit over een oppervlakte van 4,5 hectare en wordt gebruikt door de aangrenzende biologische, farmaceutische en botanische instituten voor onderwijs en recreatie.
Er zijn ongeveer 12.000 verschillende planten in verschillende verwarmde kassen en open ruimtes. Het is beschikbaar voor het publiek, de universiteit en studenten van alle niveaus voor onderwijs. De tuin is gebouwd op de behoefte aan verse kruiden van de medische faculteit van de Universiteit van Jena, opgericht in 1548. Sinds de oprichting bevat de tuin ook planten uit andere regio’s, maar was in eerste instantie niet in staat om tropische planten te huisvesten.
Rond 1630 werd de tuin voor het eerst vernieuwd en uitgebreid, grotendeels door professor Werner Rolfinck. Rolfinck’s student Paul Marquardt Slegel (1605–1653) zorgde voor deze universiteitstuin. In 1640 gaf hertog Wilhelm IV van Saksen de universiteit een ander, ongeveer 1,3 ha groot gebied ten noorden van de stadsmuren, dat vroeger werd gebruikt als een wijngaard, boomgaard en siertuin en werd omgezet in een tweede sectie, de prinselijke tuin. De universiteitstuin werd in 1662 uitgebreid en kreeg in 1674 een verwarmbare kas, waarin voor het eerst tropische planten konden worden gehouden.
Goethe was vaak in de tuin voor botanische studies en poëtische vrije tijd.
Stadtkirche St. Michael
De evangelische Stadtkirche St. Michael is al meer dan 750 jaar het centrum van het kerkelijke leven in de stad. Het vormt een belangrijk onderdeel van het stadsbeeld. De stadskerk had twee romaanse voorgangers. Eén daarvan behoorde tot het cisterciënzer klooster. Opgravingen wijzen op een heilig gebouw in de 11e eeuw en een begraafplaats. Overblijfselen zijn te zien in de crypte onder het koor. Het gebouw van de tegenwoordige hallenkerk is sinds 1380 in verschillende fasen gebouwd.
Het koor, het gewelf van het koor, de drie oostelijke jukken van het schip en de zuidgevel tot aan het zesde schip werden gebouwd in de eerste bouwfase tot 1450. Na ongeveer 30 jaar stilstand in de bouw, in een tweede bouwfase van 1474 tot 1557 werd het voltooid en werd de kerktoren gebouwd.
In de 17e eeuw waren er verschillende reparaties aan het kerkgebouw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de stadskerk en het hele stadscentrum zwaar verwoest. In de naoorlogse jaren tot 1956 werd het interieur gereconstrueerd met achthoekige pilaren en stervormige gewelven. De toren en het schip kregen eenvoudige daken. Tussen 1996 en 2011 werd de kerk gerestaureerd in de stijl van het midden van de 16e eeuw.
De patroonheilige van de stadskerk, de aartsengel Michael, is ook patroonheilige van de stad sinds de 13e eeuw en, als drakendoder, de centrale figuur in het stadswapen en een artistiek element in en op andere heilige gebouwen in de stad. De stadskerk was versierd met verschillende sculpturen van de aartsengel.
In de voorkant van de stadskerk zie je het gerechtelijke portaal en verder naar het oosten het rijk versierde bruidsportaal. Voor de bruidsdeur werden de bruiloften uitgevoerd, die in de middeleeuwen als seculiere handelingen werden beschouwd. Na de huwelijksceremonie buiten ging de priester met de jonggehuwden de kerk binnen om de huwelijksmis te vieren. Het boogveld tussen de historische gordijnfries boven het portaal en de boog werd op een moderne manier ontworpen, omdat er geen afbeeldingen van de originele versie waren.
Het belangrijkste kunstwerk is het houten beeld van Aartsengel Michael met lans, zwaard en draak, uit de late romaanse periode (rond 1240). Het is gemaakt van linden- en eikenhout. De preekstoel, waarvan de hervormer Martin Luther verschillende keren predikte, is van vóór 1507. De bronzen grafsteen van Martin Luther, gemaakt in 1549, was oorspronkelijk bedoeld voor installatie in de Wittenberg. Een gebeeldhouwde figuur van St. Wolfgang uit het begin van de 16e eeuw werd gestolen in 1992.
In het koor, rondom het hoofdaltaar, zie je de vier evangelisten als houten figuren onder stenen baldakijnen. Deze zijn uit de19e eeuw. Boven, in het midden van het koor, tonen gebrandschilderde ramen St. Michael (met lans en draak) en links en rechts daarvan de aartsengelen Raphael (met Tobias) en Gabriel (met Maria). Ze werden ontworpen in 1954 door de Jena-kunstenaar Fritz Körner.
Onder het koor is een zogenaamde lagere kerk, waarvan het noordelijke deel diende als het graf van de hertogen van Saksen-Jena aan het einde van de 17e eeuw. Het artistieke gewelf boven het schip met een verandering van ster- en lijnfiguren is erg bijzonder.
De noordelijke galerij was oorspronkelijk gereserveerd voor de nonnen van het aangrenzende cisterciënzer klooster, die hier aan de kerkdienst konden deelnemen. Een speciaal kenmerk van deze galerij is een biechtvenster dat twee kleine kamers verbindt, een kamer met gesloten toegang voor de nonnen en één voor de biechtvader met toegang tot het interieur van de kerk.
Kerk van St. Johannes De Doper
De kerk van St. Johannes De Doper werd gebouwd in de 9e eeuw. Het was oorspronkelijk een Romaanse kerk met een rechthoekig koor en een halfronde apsis. Het geribbelde gewelf in het koor met de Christuskop als hoeksteen was het resultaat van een vroege renovatie, de toren werd ongeveer 900 jaar later gebouwd. In 937 werd de oorspronkelijke parochie eerst verplaatst naar Lobdeburg en later naar de kerk in Lobeda.
Omdat Jena een eigen kerk bouwde met de Michaeliskirche in het midden en de Johanniskirche buiten de stadsmuren kwam te liggen, kreeg het de functie van een begrafeniskapel. Het Johannisfriedhof, waarvan de overblijfselen zich nu ten noorden van de kerk bevinden werd eromheen gebouwd.
In de loop van de Reformatie werd Jena volledig protestants. Toen Napoléon Bonaparte de Slag om Jena en Auerstedt won, gaf hij de begrafeniskerk aan een kleine groep katholieken. De Johanneskirche is de enige rooms-katholieke kerk in Jena sinds Napoleon. De eerste uitbreiding van de kerk vond plaats in de 13e eeuw ten noorden van het koor als een sacristiegebouw. In 1903 werd de kerk uitgebreid en westwaarts: een transept en een neogotisch koor werden toegevoegd in het westen en het oude koor in het oosten werd omgezet in de ingang. Bovendien werd een toren toegevoegd aan het oude koor in het oosten.
In de jaren 1960 werd de kerk uitgebreid vanwege een groei van de groep katholieken. Het altaar werd ingewijd op 7 oktober 1961. Tijdens de laatste renovatie na de millenniumwisseling werden de ramen vernieuwd, werd de helft van de biechtstoelen verwijderd en werd de oude biechtkapel gerestaureerd. Bovendien werd het standbeeld van de Moeder van God van de noordkant naar de zuidkant verplaatst en werd de doopvont meer naar het midden van het heiligdom verplaatst.
Musea in Jena
Göhre: het stadsmuseum van Jena
Het bevindt zich aan de noordkant van het historische marktplein. De fundamenten van de Göhre komen uit de 13e eeuw. Het gebouw werd in 1893 overgenomen door Paul Gohr (1870-1954), die tegenwoordig de naamgever van het gebouw is. De marktmolen in Saalstrasse werd in 1907 vervangen door een statig neogotisch huis met toegang tot de markt en was een wijnhandel en een wijnrestaurant die tot minstens 1917 bestonden.
Het stadsmuseum zelf werd opgericht in 1901. Het gebouw en grote delen van de tentoonstellingen van het museum werden verwoest door de luchtaanvallen op Jena tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog volgden tientallen voorlopige maatregelen op korte termijn, waarbij het museum zich op verschillende locaties in de stad bevond tot het in 1988 in het Göhre op het marktplein kwam.
Nu leidt een tijdlijn in het trappenhuis van het museum door de vier tentoonstellingsniveaus naar de geschiedenis van de stad vanaf de prehistorie en vroege tijden tot de eerste vermelding rond 830/850 tot 1850. Onder andere kan de “Jena Luther-editie”, die succesvoller was dan die van Wittenberg, worden bekeken, evenals de Jena “Wartburg-vlag” uit 1816, waarop de Duitse nationale kleuren zwart, rood en goud voor het eerst verenigd zijn. Ook zijn er speciale tentoonstellingen over de geschiedenis van Jena als boekenstad of de betrokkenheid bij de misdaden van de Tweede Wereldoorlog.
Het museum heeft ook uitgebreide collecties stads- en universiteitsgeschiedenis, waaronder stads- en landschapsgezichten, professorportretten, familieregisters, beelden en modellen van gebouwen, tentoonstellingen over de slag in 1806 en een kunstcollectie van de middeleeuwen tot heden. Het huis heeft een bibliotheek voor wetenschappelijke doeleinden. De trap van het museum opent ook naar een neogotische uitbreiding, de “Neue Göhne”, die de tentoonstellingen van de Jena Art Collection herbergt.
Meer informatie vind je hier.
Romantikerhaus Literatuurmuseum
Het Romantikerhaus Literatuurmuseum vind je in het voormalige huis van de filosoof Johann Gottlieb Fichte in Jena. De permanente tentoonstelling over vroege romantiek in Jena toont de culturele en intellectuele achtergrond voor het vertrek van een jonge generatie dichters, literaire critici, filosofen en wetenschappers. De omstandigheden waaronder Jena tussen 1785 en 1803 het meest vooruitstrevende intellectuele centrum in Duitsland werd, worden benadrukt.
Een experimenteerkabinet van de fysicus Johann Wilhelm Ritter toont de betrokkenheid van vroege romantici bij de wetenschap en de complexiteit van het romantische denken tussen natuurlijk onderzoek, sociale kritiek en toekomstvisies. De salon is gewijd aan de romantische samenleving. Een deel van de tweede verdieping wordt gebruikt voor tijdelijke tentoonstellingen over speciale onderwerpen.
Meer informatie vind je hier.
Schiller Gartenhaus
Schiller Gartenhaus is één van de slechts twee overgebleven woningen van Friedrich Schiller in Jena, waar hij in de zomer van 1797 tot 1799 met zijn gezin woonde. Enkele van zijn belangrijkste werken, zoals delen van Wallenstein en Maria Stuart, evenals talloze ballades, zijn hier gemaakt. In 1799 verhuisde Schiller met zijn gezin naar Weimar, maar gaf het Jena-tuinhuis pas in 1801 op. Het huis is nu eigendom van de Friedrich Schiller University.
Schiller verwierf het huis, dat rond het midden van de 18e eeuw werd gebouwd als een tweede huis en tuinhuis. In die tijd lag het net buiten de stadspoorten, met uitzicht op de Leutra-beek en talloze bos- en tuinstukken. Schiller, die les gaf aan de universiteit als professor in de geschiedenis, gebruikte verschillende Jena-appartementen in het centrum van de stad als het hoofdappartement, maar geen van hen heeft de meubels overleefd. Het gebouw in Zwätzgasse wordt nu door de universiteit gebruikt. Het tuinhuis van Schiller is dus de enige plaats om te bezoeken uit zijn tijd in Jena.
Schiller woonde in zijn zomerhuis met zijn vrouw Charlotte, twee kleine zonen en drie bedienden in de zomermaanden van 1797 tot 1799. Zijn familie en talloze vrienden, vooral Goethe, hadden hem geadviseerd dit te doen om zijn ziekelijke gezondheid in de frisse lucht te genezen. “Ik moest deze middelen gebruiken om mijn eigen huis en tuin te kopen, want anders zie ik geen manier om te wennen aan de open lucht die zo noodzakelijk voor mij is.” Hij moest de aankoop echter financieren met een lening, en hij voerde ook enkele van de vele renovaties zelf uit.
Op de begane grond werden een veranda en een kinderkamer ingericht. De kinderen, Carl en zijn jongere broer Ernst, konden vanuit deze kamer direct in de tuin kijken. Op de eerste verdieping richtte Charlotte Schiller een kleine salon op waar bezoekers werden verwelkomd. Haar slaapkamer lag achter de salon, ze zou het niet met haar man hebben gedeeld, omdat hij midden in de nacht opstond wanneer hij een idee had.
Schiller richtte een studiekamer en bibliotheek in op de tweede verdieping. Het bureau was zo opgezet dat je in de groene tuin kon kijken. Hier vond Schiller rust voor zijn werk, omdat de kinderen op de begane grond of in de tuin waren, en zijn vrouw meestal in de salon. Schiller’s bed was in een kleine kamer achter de studeerkamer.
De keuken werd verplaatst van het huis naar de noordwestelijke hoek van de tuin omdat Schiller niet van keukengeuren in het huis hield. In 1798 liet Schiller een torentje bouwen in de uiterste zuidwesthoek van de tuin. In het onderste gedeelte was een badkamer en op de eerste verdieping was er een kleine studeerkamer voor de dichter. Daar had hij rust om te werken en een prachtig uitzicht op het gebied rond Jena. Onder een pergola staat nog een grote, ronde stenen tafel waaraan Schiller met veel gasten, vooral Goethe, zat en van de zomer genoot.
Het tuinhuis is nu eigendom van de universiteit.
Het museum en een tentoonstelling over de Jena-jaren van Schiller en zijn leven in het tuinhuis bevinden zich op de onderste en tweede verdieping van het huis. De twee bovenste verdiepingen zijn gebaseerd op het oorspronkelijke appartement. Charlotte’s salon en haar slaapkamer bevinden zich op de eerste verdieping. Op de tweede verdieping zie je Schiller’s studeerkamer, zijn slaapkamer en een kleine kamer voor de bediende Gottlieb Rudolf. Sommige echte meubels van Schiller zijn ook bewaard gebleven. Het pand werd gereconstrueerd volgens een historisch tuinplan dat Schiller ooit had ontvangen van een wiskundestudent.
De locatie is wel erg veranderd in vergelijking met de tijd van Schiller, het huis en de tuin bevinden zich nu in het centrum van de stad, de voorheen groene heuvels en weiden achter de tuin zijn ingebouwd en een hoofdweg leidt direct langs de muur, direct boven de beek Leutra. De oude universitaire observatorium, het openbare observatorium Urania en het Theaterhaus Jena (in Schillergäßchen 1) bevinden zich in de directe omgeving.
Tegenwoordig dient het tuinhuis als een ruimte voor discussie over geesteswetenschappelijk onderzoek door middel van symposia, lezingen en workshops, en als een plaats voor kennisoverdracht en cultureel onderwijs voor brede lagen.
Duitse Optisch Museum (kortweg D.O.M.)
Het Duitse Optisch Museum (kortweg D.O.M.) is een wetenschaps- en technologiemuseum. Het Duitse Optisch Museum Jena is de enige in deze categorie in Duitsland. Het museum is sinds 8 juli 2019 gesloten voor bezoekers vanwege een grote renovatie. Het nieuwe museum moet voortbouwen op de optische tradities van Jena op een historische locatie in het centrum van de stad en bestaande bedrijven behouden, wetenschappelijk ontwikkelen en presenteren. De heropening van het Duitse Optisch Museum is gepland voor de eerste helft van 2023.
Meer informatie vind je hier.
Overnachten in Thüringen
Of je nu op zoek bent naar een fijn hotel, appartement of een vakantiehuis om met kinderen te overnachten maar dan wel met de nodige privacy. Of ben je meer van het kamperen en ben je op zoek naar een kampeerplek voor je camper, caravan of tent. Ook een aanrader zijn de unieke accommodaties zoals een boomhut of een cruise of rondvaartboot. Je hebt hier alle kanten op.
Steigenberger Esplanade Jena
Dit 4-sterrenhotel ligt in het centrum van Jena, op slechts een paar minuten lopen van de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad, en biedt moderne kamers, een restaurant en een bar. Het hotel beschikt ook over vergaderfaciliteiten en een fitnessruimte.
Meer informatie vind je hier.
Hotel Schwarzer Bär
Dit 4-sterrenhotel ligt in het hart van Jena, op slechts een steenworp afstand van het historische marktplein, en biedt elegante kamers, een restaurant en een bar. Het hotel is gevestigd in een prachtig gerenoveerd 16e-eeuws gebouw en biedt een unieke sfeer.
Meer informatie vind je hier.
Fair Resort Hotel Jena
Dit 4-sterrenhotel ligt net buiten Jena, in het rustige stadje Kahla, en biedt moderne kamers, een spa, een fitnessruimte, een bowlingbaan en een zwembad. Het hotel is ideaal voor gezinnen en biedt tal van activiteiten en faciliteiten.
Meer informatie vind je hier.
Hotel am Schloss Apolda
Dit 3-sterrenhotel ligt in Apolda, op ongeveer 20 minuten rijden van Jena, en biedt comfortabele kamers, een restaurant en een bar. Het hotel is gevestigd in een prachtig gerestaureerd 19e-eeuws gebouw en biedt een charmante en authentieke sfeer.
Meer informatie vind je hier.
Hotel Zur Noll
Dit 3-sterrenhotel ligt in het rustige dorpje Zöllnitz, op ongeveer 15 minuten rijden van Jena, en biedt gezellige kamers, een restaurant en een biertuin. Het hotel is gevestigd in een charmant oud gebouw en biedt een ontspannen en landelijke sfeer.
Meer informatie vind je hier.
- Tweede Wereldoorlog; interessante monumenten en musea in Nederland - 1 november 2022
- Madrid Stedentrip; Bezienswaardigheden & Activiteiten - 24 januari 2022
- Groningen stad; bezienswaardigheden & activiteiten - 2 januari 2022
Leave a comment