Eikenprocessierups

De eikenprocessierups kan voor vervelende klachten zorgen en kunnen overal zitten. De klachten variëren per persoon; de één heeft alleen twee weken last van irritante jeuk, terwijl bij een ander allergische reacties en erger kan optreden.

Pas als je zelf last hebt van de haartjes besef je pas echt hoeveel overlast ze veroorzaken. De eikenprocessierups wordt het meeste in het oosten van het land gespot, in bossen maar ook bij dierentuinen of attractieparken waar eiken staan.

Maar ook in het westen zijn ze te vinden! Let dus goed op wanneer je met kinderen in de buurt van eiken komt, want ook als je de rupsen niet meteen ziet kun je last krijgen van de haren doordat ze zich in de wind honderden meters kunnen verspreiden!

Ieder jaar lijkt de plaag erger te worden en worden er zelfs schoolkampen afgebroken of schoolreisjes verplaatst om besmetting te voorkomen.

Wat is de eikenprocessierups

De eikenprocessierups is de rups van de eikenprocessievlinder of eikenprocessierupsvlinder, een nachtvlinder uit de familie tandvlinders, onderfamilie processievlinders. De rupsen verplaatsen zich in lange rijen, vandaar de verwijzing in de naam processie.

De soort komt oorspronkelijk uit Zuid-Europa en werd sinds eind twintigste eeuw steeds algemener in België en Nederland. Gedurende de winter overwintert de rups als pop in de bodem nabij een eik.

Nadat uit de pop de vlinder tevoorschijn komt gaat deze naar de top van een boom om, na te hebben gepaard, bij het jonge blad haar eitjes te leggen. De larve die hieruit komt is een bladvretende rups die, zoals de naam al zegt, vooral op eiken voorkomt.

De processierups zit vooral in gesponnen nesten aan de zonnige zuidkant van de eikenstammen in lanen en parken. De nesten bestaan uit een dicht spinsel met vervellingshuidjes, brandharen en uitwerpselen. De bruingrijze eikenprocessievlinder, een nachtvlinder met donkere dwarslijnen, vliegt tot begin september.

Brandhaartjes

De rupsen hebben opvallende lange, witte brandharen met weerhaakjes. Dit zijn niet de lange haartjes, maar juist de onzichtbare haartjes van 2/3 mm waar ze er tienduizenden van hebben. Deze haren laten los van de rups en kunnen door de wind tot wel 100 meter verspreid worden.

Wanneer de brandhaartjes in contact komen met de huid zorgen de weerhaakjes ervoor dat ze in de huid zitten en veroorzaken ze klachten door het gif in de holle haartjes.

Deze haartjes zijn bijvoorbeeld te vergelijken met die van een vogelspin, welke de haren aan het lichaam houdt en van zich af kan schieten.

Eikenprocessierups voorkomen of bestrijden

Let op: Wanneer je de eikenprocessierups wil voorkomen of bestrijden is het verstandig om dit te laten doen door professionals. Als je het namelijk niet goed doet, kan het probleem juist verergeren met alle gevolgen van dien.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de rups te voorkomen of te bestrijden.

• Zo kan er gebruik gemaakt worden van gif. Hoewel dit erg effectief is voor de eikenprocessierups, tast deze ook andere natuurlijke vormen aan waardoor niet iedereen hier even enthousiast over is.
• Waar de meeste mensen het wel over eens zijn is het gebruik van natuurlijke ‘vijanden, zoals de mezen. Door mezenkastjes op te hangen worden mezen aangetrokken, welke de processierups op een natuurlijke manier kunnen bestrijden.
• Een ander alternatief is het verbranden van de rupsen op 600 graden. Deze optie is erg effectief, echter komen de haren van de rups vaak alsnog in de buitenlucht waardoor klachten alsnog niet uit te sluiten zijn.
• De laatste optie is het stofzuigen van de rupsen en de nesten. Hierdoor worden de rupsen (inclusief haren!) in een grote ‘stofzuiger’ opgevangen en kunnen ze vanuit hier effectief vernietigd worden. De haren zullen niet meer voor overlast zorgen en de rups is uit de boom verdwenen.

Als de rupsen weggehaald zijn kan het echter voorkomen dat ze een dag later weer terugkomen.

Klachten eikenprocessierups

Wanneer je in aanraking bent geweest met de haartjes van de eikenprocessierups, kunnen er verschillende klachten ontstaan.

Huidklachten

De huid kan jeuk geven door rode bultjes en huiduitslag en kan iemand last hebben van malaise en duizeligheid. Wanneer de klachten aangevuld worden door braken, is het van belang om contact op te nemen met een arts of het ziekenhuis.

Oogklachten

De ogen kunnen pijnlijk aanvoelen en tranen. Heel zeldzaam is het doordringen van de haartjes tot in het oogweefsel. Wanneer er sprake is van deze klachten is het van belang contact op de nemen met een arts omdat de haren in het oogweefsel kunnen leiden tot blindheid.

De ogen zullen dan gespoeld worden door een oogarts of verwijderd worden door een chirurg.

Luchtwegklachten

De luchtwegklachten die op kunnen treden bij aanraking van de eikenprocessierups zijn uitgebreid. Zo kunnen de luchtwegen geïrriteerd raken, en kan de patiënt last hebben van niezen, keelpijn, slikstoornissen of zelfs ademhalingsmoeilijkheden krijgen door spasme van de luchtwegen.

Wanneer dit laatste voorkomt is het van belang contact op te nemen met een arts. Deze kan kan antihistaminica, corticoïden, aerosols of een inhalator geven waardoor de klachten zullen afnemen.

Inname

Het is mogelijk dat iemand de haren van de eikenprocessierups binnenkrijgt. Dit kan leiden tot ontsteking van het mondslijmvlies of maagdarmkanaal, speekselovervloed, overgeven en buikpijn.

De klachten kunnen verminderd worden door veel water te drinken of met een spatel of gaasje diep in mond of keelholte te schrapen om de haren weg te halen.

Dit laatste is niet verstandig om thuis te doen, schakel hiervoor een arts in. Deze kan, wanneer nodig, een slokdarm endoscopisch onderzoek onder anesthesie doen.

Wanneer iemand vaker in aanraking komt met de haren van de eikenprocessierups, kan het bij hernieuwd contact leiden tot ernstigere klachten dan de voorgaande keren. Een levensbedreigende anafylactische shock is hierbij mogelijk.

Preventief jeuk voorkomen

Hoewel je nooit helemaal kan voorkomen dat je in aanraking komt met de haren van de eikenprocessierups, zijn er wel een aantal tips die kunnen helpen:

• Kom niet te dicht in de buurt van eikenbomen en ga niet op de grond of in het gras zitten. Zeker in het bos kunnen de haren overal liggen omdat deze mee waaien met de wind.
• Trek lange kleding (broek en shirt) en dichte schoenen aan zodat huidcontact met de haren grotendeels voorkomen wordt.
• Was de groenten uit de moestuin, deze kunnen haartjes op zich dragen door de wind.
• Wanneer je het gras wilt maaien is het verstandig om eerst een paar dagen daarvoor het gras te besproeien.
• Laat tussen mei en september geen was buiten drogen, om te voorkomen dat de wind de haartjes van de eikenprocessierups in je was laat belanden.

De haartjes zitten in de lucht en kunnen verschillende klachten veroorzaken, probeer het inademen van de haartjes in ieder geval te vermijden. Wanneer je toch in aanraking bent gekomen met de haartjes zullen de plekjes eerst op muggenbulten lijken.

De ‘muggenbulten’ zullen echter snel meer worden en kunnen verschillende klachten veroorzaken.

Behandeling en EHBO

De klachten van jeuk, bultjes en uitslag door de haartjes van de processierups kan per persoon verschillen. Er zijn verschillende ehbo behandelingen mogelijk wanneer contact is geweest met de haartjes:

• Plakband; de brandhaartjes kunnen verwijderd worden met plakband, ducttape of een kledingroller. Dit zal de grotere zichtbare haren verwijderen, maar juist ook de kleine onzichtbare haartjes.
• Middeltjes om te smeren. Om de jeuk te verminderen kan er gesmeerd worden met aloë vera, eucaluptus, mentholgel of -talkpoeder, calendula, hydrogel of nestosyl. Deze zullen de jeuk verlichten.
• Föhnen. Het gif waar de plekken van ontstaan is een soort eiwit. Deze kun je met een föhn verwarmen waardoor het eiwit stolt. De jeuk en de bultjes zullen dan verdwijnen.
• Niet krabben; dit zal de jeuk verergeren door verspreiding van het gif.
• Allergiepillen; deze zijn te slikken tegen een allergische reactie, let goed op bij een kind met een luchtwegziekte zoals astma.
• Wassen; wanneer je buiten bent geweest. Douchen met lauw/warm water om de haren van het lichaam af te spoelen. Kleren moeten op minimaal 60 graden gewassen om te voorkomen dat de haartjes van de processierups op een later moment alsnog klachten geven.

Let op: Wanneer je in aanraking bent geweest met de haartjes van de eikenprocessierups, zou je jeuk binnen twee weken moeten verdwijnen. Als het langer dan twee weken duurt of wanneer er extreme klachten zijn, zoek dan contact met een huisarts. Wanneer de klachten aangevuld worden door benauwdheid, een dikke tong en/of dikke lippen en oogleden kan er sprake zijn van een heftige allergische reactie. Bel in dit geval direct 112.

Processierups hond

Let bij het uitlaten van de hond op, dat deze niet in aanraking komt met de processierups. Ontwijk hiervoor gebieden met veel eiken om het risico te verminderen. De hond zal de rupsen als speelgoed zien en dit kan grote gevolgen hebben wanneer ze de rupsen in hun bek nemen of in aanraking komen met de haren.

Heb je niet kunnen voorkomen dat dit toch gebeurde? Neem dan meteen contact op met de dierenarts zodat deze kan adviseren en eventueel een consult af kan nemen.

Dennenprocessierups

Net als we denken dat de eikenprocessierups al erg genoeg is, komen de berichten binnen dat de dennenprocessierups binnenkort zijn intrede zal doen. Deze is bezig met een opmars vanuit Zuid-Europa en veroorzaakt dezelfde klachten als de eikenprocessierups. Het zal een kwestie van tijd zijn voordat we ook hier last van zullen ervaren.