Skip to Content

Sociale vaardigheden kind; voorbeelden situaties basisschool en tips ontwikkeling

Sociale vaardigheden kind; voorbeelden situaties basisschool en tips ontwikkeling

Als je op een ouderavond van school komt, krijg je vaak meer informatie over de vakken. Een vast en verplicht onderdeel op het lesprogramma zijn sociale vaardigheden. Al vanaf de kleuters worden deze lessen gegeven. Veel scholen maken daarbij gebruik van een methode.

Een bekende methode is de Kanjermethode. Ook de Vreedzame school is een lesmethode die vaak gebruikt wordt voor de sociale vaardigheidslessen. Wat zijn sociale vaardigheden nu en hoe kun je deze zowel thuis als op school oefenen? We vertellen je er graag meer over!

Wat zijn sociale vaardigheden?

Sociale vaardigheden is een verzamelnaam voor hoe je met een ander omgaat. Het is de basis om te kunnen samenwerken met anderen, maar ook om zelf goed in je vel te zitten.

Het gaat dus ook over het voor jezelf komen en je mening durven geven. Ook gevoelens benoemen of bedenken wat je er zelf van vindt horen bij sociale vaardigheden.

Kleuters vinden het nog lastig om zich in de ander in te leven. Toch krijgen zij vanaf dag 1 al een lesje in sociale vaardigheid. Ze leren op hun beurt te wachten, een gesprek gaande te houden, naar de ander te luisteren in de kring en ook te vragen of ze op de fiets buiten mogen.

Hoe ouder de kinderen worden, hoe complexer het sociale leven kan zijn. Het vragen om een fiets is voor pubers niet meer nodig, maar groepsdruk en dergelijke zijn wel uitdagingen.

Als je sociaal vaardig bent, kun je goed met anderen samenwerken. Ben je in staat om vriendschappen op een positieve manier te onderhouden en zit je goed in je vel? Super fijn natuurlijk als je kind dit beheerst!

Samenvattend, zijn sociale vaardigheden bij kinderen:

  • Het reguleren (kunnen sturen) van eigen emoties
  • Empathie voor de ander kunnen tonen
  • Je eigen mening en keuzes kunnen vormen
  • Het hanteren van relaties (ook onder druk je eigen standpunt durven uitdragen, vriendschappen kunnen opbouwen en onderhouden)
  • Voor jezelf op kunnen komen

Hoe ontwikkel je sociale vaardigheden als kind?

Kinderen leren heel veel van uitspelen. Vaak zal er in de klas aan de hand van een thema gewerkt worden. Als er tijdens het buitenspel of in de klassensituatie binnen iets loopt wat niet fijn gaat, dan zal de leerkracht dit aan de hand van de methode ook algemeen naspelen.

Zo heb je bij de kanjertraining gekleurde petten. De witte pet staat voor vertrouwen. Er zijn nog drie petten. Rood, geel en zwart. Als een kind de witte pet er niet onder heeft, staan deze kleuren voor overheersend en kunnen ze negatief uitpakken.

Een kind met een rode pet wordt vergeleken met een aap, die plaagt en meeloopt. Een kind met een gele pet kun je zien als een bang konijntje, die in conflictsituaties (of nog voordat het conflict er is) wegloopt en zich verstopt. En de zwarte pet staat voor een vogel die de baas speelt op een dominante en onprettige manier.

Je kunt een leider zijn. Als je de witte pet eronder hebt, kan de klas juist veel aan je hebben. Je baant de weg, zet iedereen in beweging en streeft een doel na. Maar als je er op uit bent om andere kinderen te plagen (of zelfs te pesten) dan kan dit negatief uitpakken.

Door veel de kleuren van de pet te benoemen en allerlei andere interventies maakt de Kanjertraining andere kinderen bewust van hun emoties en handelen.

De vreedzame school werkt ook met kleuren. Allebei de sociale vaardigheidslessen hameren erop dat de eerste twee schoolweken de gouden weken zijn. In deze weken worden in de klas de klassenregels samen opgesteld. Dat samen is heel belangrijk!

Er moet een ‘wij’-gevoel komen. Zo ontstaat er een groep die samenhangt. Kinderen die op elkaar op een positieve manier letten en waken voor een fijne, veilige sfeer in de groep.

Naast het uitspelen van situaties, leren kinderen heel veel van ons volwassenen. Hoe gaan wij om met conflicten? Zijn we geneigd om ons terug te trekken (denk even aan de gele pet, het konijn) of gaan we scheldend in de aanval?

Daarnaast blijft praten over gedrag heel belangrijk. Kinderen die op een sport en hobby zitten, ontwikkelen daarnaast ook veel sociale vaardigheden. Dit komt met name doordat ze veel ruimte en tijd krijgen om hun sociale vaardigheden in te oefenen.

Wat is het belang van sociale vaardigheden?

Iemand die sociaal vaardig is, heeft een positief zelfbeeld. Dit heeft een grote invloed op zowel de mentale als cognitieve ontwikkeling van je kind. Als je kind lekker in zijn vel zit, kan het zich beter concentreren op de leerstof.

Daarnaast gaan kinderen met een positief zelfbeeld anders met tegenslagen om. Ze laten zich minder lang snel uit het veld slaan. Proberen nieuwe dingen en komen zo verder.

Verder hebben kinderen met sociale vaardigheden ook meer kans op het hebben van meerdere vrienden. Vriendschappen zijn zo waardevol! Een kind dat sociaal vaardig is heeft naast een positiever zelfbeeld ook de kwaliteit om vriendschappen op te bouwen en te onderhouden. Het durft voor zichzelf op te komen en zijn eigen mening te geven.

Ook in de maatschappij zal het beter vlotten als je beschikt over goede sociale vaardigheden. Als je kunt inschatten hoe de ander zich voelt en wat je daar zelf van vindt, wordt je kind een verstandige en autonome volwassene.

Kinderen die sociaal niet vaardig zijn, voelen zich vaker alleen, verdrietig, depressief of boos dan kinderen die dit wel hebben.

7 tips om de sociale vaardigheden van je kind te vergroten

Luister naar je kind en blijf neutraal

Dit is meteen een lastige. Je bent als ouder misschien snel geneigd om dingen in te vullen. Stel dat je kind verdrietig thuiskomt. Een ander meisje uit de klas heeft je kind uitgescholden.

Probeer dan eens zo te reageren: ‘Als ik naar je gezicht kijk dan zie ik dat je (boos/ verdrietig / bang) bent. Klopt dat? Wat zou de reden kunnen zijn dat kind X je zo noemde?

Je kunt de situatie uitspelen en bespreken hoe je kind zou kunnen reageren. Stevig op je voeten staan en rechtop! Zeg rustig en duidelijk in de ik-boodschap: ‘Ik vind het niet leuk dat je me zo noemt’.

Help je kind om te verwoorden wat hij graag zou willen

Op het schoolplein zie ik wel eens een gefrustreerde kleuter. Die heel boos staat te schreeuwen en het andere kind beduusd kijkt.

Het verwoorden van emoties kan nog een hele klus zijn. Want ze voelen zich 100% boos. Benoem eerst wat je ziet. ‘Ik zie dat je…’ ‘Kun je vertellen wat je zo boos maakt? …. ‘Wat voor oplossing kun je hiervoor bedenken?’

Leer je kind assertiviteit aan

Voor jezelf opkomen.. dat is lang niet altijd makkelijk. Maar wel aan te leren! Vooral door rollenspelen en veel situaties uitspelen. Je kunt je kind zo leren om te zeggen wat hij van iets vindt en de houding die hij hierbij aanneemt.

Oefen het liefste met een grote spiegel. Rechtop staan, duidelijke stem gebruiken en je hoofd recht maken dat je krachtiger overkomt. Een andere manier is het volgen van een weerbaarheidstraining. Hier leren kinderen in een kleine groep te oefenen met sociale vaardigheden en voor zichzelf op te komen.

Help je kind te onderhandelen

Het is niet voor iedereen makkelijk om zich in te leven in de emoties van de ander. Je kunt helpen om je kind dan te leren onderhandelen. Of je kind nu de leider is of juist de volger, onderhandelen is altijd handig.

Stel dat je kind met een ander kind bij jullie thuis speelt. De één wil met de dino’s spelen en de ander buiten. Je kunt dan helpen door een compromis voor te stellen. ‘Zullen we eerst met de dino’s spelen en dan buiten? Dan spelen we met allebei wat we leuk vinden’ Of: ‘Zullen we met de dino’s buiten spelen?’ Dan heb je helemaal een win-win ;)

Situaties waarin kind kan oefenen met sociale vaardigheden

Je kunt veel rollenspelen spelen en dan is het nog krachtiger als je kind kan oefenen met sociale situaties. Denk aan buitenspelen in de speeltuin met andere kinderen, het beoefenen van een sport of help eens om een speelafspraakje thuis te plannen.

Geef inzicht in emoties

Er zijn veel manieren om emoties bij kinderen te laten herkennen. Zo kun je de 4 emoties bang, boos, blij en bedroefd op post-its tekenen en benoemen.

Tijdens het voorlezen van een prentenboek kun je vragen: ‘Hoe voelt (naam hoofdpersoon) zich nu? Kun je dat ook zien aan het gezicht?’ Door veel de emotie bij de ander te benoemen, gaat een kind dit steeds meer zelf herkennen.

Kinderen die het lastig vinden hebben ‘ondertiteling’ nodig. Je kunt dan zeggen: ‘Ik voel me nu boos. Ik kijk niet blij. Het helpt me om nu even af te koelen’.

Lees boeken samen

Boeken voorlezen en samen lezen helpen je om in gesprek te gaan. Van daaruit volgt dan vaak een situatie waarin je kunt bespreken hoe je kind zich voelde en of de aanpak die hij koos succesvol bleek.

Enkele boeken die je zou kunnen lezen:

  • Daantje het vulkaantje (hier). Dit boek helpt je kind om emoties te herkennen en erover te praten. Daantje het vulkaantje heeft namelijk een geheim. Iets wat hem boos maakt. Wil je weten wat het is?
  • Het meisje dat nooit fout maakte (hier). Bij een positief zelfbeeld ontwikkelen hoort ook de gedachte dat fouten maken juist de dingen zijn die je helpen groeien en je dingen laten leren. Dit prentenboek vertelt over Isabella die nog nooit een fout gemaakt heeft. Als ze een keer bijna een fout gemaakt heeft wordt ze bang. Zal ze bij haar toneelvoorstelling ook een fout maken?
  • Help, ik voel zoveel! (hier) Dit boek biedt veel inzicht voor alle snel overprikkelde kinderen en volwassenen. Wat doe je met al die gedachten en gevoelens die je elke dag weer in je hoofd krijgt? Hoe kun je meer rust in je hoofd creëren, zonder ervoor te zorgen dat je ontploft?
  • Gewoon zoals je bent. (hier) De korte boodschap van dit boek: Jij bent goed zoals je bent, omdat er maar 1 jij is. En die ene jij is perfect!! Heel mooi prentenboek, de kleuters in mijn klas vonden hem erg mooi. Ik heb hem meerdere keren ‘moeten’ voorlezen.
Mirjam de Stigter